مورّخ، رجالى و عالم به فنون حديث بود. وى را حافظى بى‌نظير و ختم حافظان خوانده‌اند[1] و در فنون مختلف حديث، صاحب اثر بود.[2] او بيش از 27 كتاب تأليف كرد.[3] معروف‌ترين آثار او را چنين مى‌توان نام برد: تاريخ بغداد، الكفاية فى معرفة اصول‌ علم الرواية، آداب السامع و الشيخ‌، و شرف أصحابه الحديث.

ابو نعيم اصفهانى (326- 430 ق)

احمد بن عبد اللَّه بن اسحاق اصفهانى، معروف به ابو نعيم اصفهانى، محدّث و رجال‌شناسى ثقه، حافظ و عالى الإسناد بود و بيش از 29 كتاب تأليف كرد.[4] معروف‌ترين آثار ابو نعيم، عبارت‌اند از: حلية الأولياء و طبقات الأصفياء، ذكر أخبار إصبهان‌، كتاب الضعفاء، و طبقات المحدّثين.

گونه‌هاى تدوين حديث‌

در اين دوره، گونه‌هاى متنوّعى از تدوين حديث و آثار حديثى، در ميان اهل سنّت، رايج بود. صحيح، مستخرج، مستدرك، امالى، اجزاء، مصنَّف، فوائد، مشيخه، اربعين، معجم، سنن، مسند، جامع و ...، نمونه‌هايى متداول بوده‌اند.

صحيح‌نگارى‌

صحيح‌نگارى، معمولًا با عنوان «الصحيح» و گاهى نيز با عنوان‌هايى مانند «المنتقى» و «المستدرك» ديده مى‌شود. در سده چهارم و پنجم هجرى، ده كتابِ صحيح به نگارش در آمده است كه از آن جمله‌اند:

1. الصحيح‌ محمّد بن اسحاق بن خزيمة بن مغيره نيشابورى شافعى، معروف به ابن‌

[1]. همان، ص 269- 270.

[2]. معرفة علوم الحديث، ص 3، مقدّمه ابن حجر.

[3]. آداب السامع و الشيخ، ص 55- 65، مقدّمه محقّق.

[4]. سير أعلام النبلاء، ج 17، ص 453؛ حلية الأولياء، ص 9- 10، مقدّمه محقّق.