ناشر: انتشارات مرتضوى، قم، بى تا.

اين كتاب كه در مصادر، با عنوان‌ المواعظ[1] و يا المواعظ و الحكم‌[2] از آن ياد شده، تا سده پانزدهم، ناياب شمرده مى‌شد. نسخه خطّى اين كتاب، با عنوان‌ لئالى الغوالى‌، در كتاب‌خانه ناصريه در لكهنو هندوستان پيدا شده است.[3] البته اين كه نسخه موجود به نام‌ المواعظ، اثر شيخ صدوق باشد، مسلّم نيست و اگر از آنِ صدوق باشد، روشن نيست كه آيا همانى است كه در منابع نام برده‌اند، يا اثرى ديگر است كه اين نام را به خود گرفته.

به استناد سه قرينه موجود در اين نسخه، مى‌توان آن را از تأليفات شيخ صدوق شمرد: يكى موضوع كتاب كه- همانند كتاب مذكور در تأليفات صدوق- در زمينه مواعظ و نصايح است. دوم اين كه: شمارى از روايات كتاب كه با عبارت «قال مصنّف هذا الكتاب ...» نقل شده‌اند، در قسمت نوادر كتاب من لايحضره الفقيه‌[4] و معانى الأخبار نيز آمده‌اند. سوم اين كه مشايخ بى‌واسطه مؤلّف در اسناد بسيارى از روايات كتاب، همان مشايخ شيخ صدوق‌اند.[5] از ديگر سو، شايد اين كتاب، همان قسمت نوادر كتاب من لا يحضره الفقيه‌ باشد كه جداگانه بازنويسى شده، نه آن كتاب‌ المواعظ كه در فهرست تأليفات شيخ صدوق آمده است.[6] مقابله‌اى كه ميان نسخه موسوم به‌ المواعظ با بخش نوادر كتاب من لا يحضره الفقيه‌ انجام گرفت، نشان داد كه در موارد بسيارى، هماهنگ‌اند؛ ولى هماهنگى‌شان كامل نيست. اين هماهنگى و تشابه، دو احتمال را پيش مى‌كشد:

[1]. رجال النجاشى، ص 392.

[2]. الفهرست، طوسى، ص 237؛ معالم العلماء، ص 147.

[3]. المواعظ، مقدّمه محقّق كتاب، ص الف.

[4]. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 394- 420.

[5]. همان، ص« ط»-« ى».

[6]. دائرة المعارف بزرگ اسلامى، مدخل ابن بابويه.