خطّى و ديگر كارهايى كه در باره اين كتاب انجام گرفته نيز اشاره شده است. مقدّمه علّامه امينى، در وصف و اهميّت كتاب است.

ابن شعبه در مقدّمه كوتاه خود، انگيزه تأليف و شيوه و ترتيب آن را باز گفته است.

وى با اشاره به فراگير بودن آموزه‌هاى معصومان عليهم السلام نسبت به دنيا و آخرت و اين‌كه بخش كمى از اين آموزه‌ها- كه نشان از حق و صواب و صدق دارند- در اختيار است، انگيزه خود را از تأليف اين كتاب، چنين ذكر كرده است كه با وجود آموزه‌هاى اخلاقى و معنوى معصومان عليهم السلام، كتابى در اين زمينه تأليف نشده است.[1] مؤلّف، اين كتاب را به ترتيب پيامبر و ائمه عليهم السلام سامان داده و در پايان، چهار وصيت آورده است. او اسانيد روايات را براى اختصار، حذف كرده و متذكّر شده كه بيشترِ اين روايات را از مشايخ سماع كرده است؛ گرچه اكثرشان در آداب و حكمت‌اند كه محتواى آنها خود، شاهد درستى آنهاست.[2] به علاوه، اين روايات در ساير منابع معتبر شيعه نيز آمده است.[3] اصل كتاب‌ تحف العقول‌، شامل چهارده باب است: يك باب با نام پيامبر صلى الله عليه و آله، نه باب با نام ائمه عليهم السلام، دو باب با دو روايت قدسى معروف در مواعظ و حكم كه به موسى عليه السلام و عيسى عليه السلام وحى شده، يك باب در مواعظ مسيح عليه السلام كه در انجيل آمده و باب پايانى كتاب، وصيت مفضّل بن عمر به جماعت شيعه است.

خطبه‌هاى معصومان، نامه‌ها، كلمات قصار، مواعظ، وصايا، حكمت‌ها، آداب و اخلاق، جواب نامه‌ها و ...، ديگر عناوين باب‌هاى كتاب اند. در اين كتاب، برخى از خطبه‌ها و نامه‌هاى امام على عليه السلام نيز آمده است؛ چون: خطبه معروف به وسيله و ديباج، عهدنامه مالك اشتر، و نيز احتجاج امام صادق عليه السلام با سفيان ثورى و رساله امام هادى عليه السلام‌

[1]. تحف العقول، ص 2- 3، مقدّمه محقّق.

[2]. همان، ص 3.

[3]. همان، ص 3.