آثار علمى و كتاب‌خانه‌ها و نيز گستردگى برپايى مجالس بحث و مناظره ميان انديشمندان فرق و مذاهب مختلف تعريف شود، به حق، اين دوره در قله بلند اين شاخص‌ها قرار دارد.

در زمينه‌هاى مختلف علمى و دينى، انديشمندان بسيارى در اين دوره مى‌زيستند.

رياضى، ستاره‌شناسى، طب، فلسفه، تاريخ، شعر، كتاب‌شناسى، حديث، فقه و اصول فقه، رجال، كلام و تفسير، مهم‌ترين و با رونق‌ترين دانش‌هاى اين دوره بوده‌اند.

بسيارى از انديشمندان اين دوره، آوازه جهانى پيدا كردند و برخى نيز با آثارى كه پديد آوردند، جريان‌ساز و تحوّل آفرين شدند. از آن جمله‌اند:

فارابى (م 337 ق) در فلسفه؛

ابن سينا (م 428 ق) در فلسفه، طب و رياضى؛

ابو جعفر كلينى (م 329 ق) در حديث، فقه و كلام؛

مسعودى (م 345 ق) در تاريخ؛

ابن هيثم (م 430 ق) در هندسه؛

زكريّاى رازى (م 311 يا 320 ق) در طب؛

شيخ صدوق (م 381 ق) در حديث، فقه و كلام؛

دارْقُطنى (م 385 ق) در حديث، فقه و رجال؛

سيّد رضى (م 401 ق) در شعر، سخن‌شناسى، فنون بلاغت و آرايه‌هاى ادبى؛

شيخ مفيد (م 413 ق) در كلام، حديث، فقه و اصول؛

حاكم نيشابورى (م 404 ق) در حديث، مصطلح الحديث و رجال؛

سيّدِ مرتضى (د 436 ق) در كلام، فقه و اصول؛

فردوسى (م 464 ق) در شعر حماسى؛

خطيب بغدادى (م 464 ق) در تاريخ، رجال، حديث و مصطلح الحديث؛

شيخ طوسى (م 460 ق) در فقه، اصول، كلام، حديث، تفسير و رجال؛