اسم الکتاب : حديث پژوهى المؤلف : مهريزى، مهدى الجزء : 1 صفحة : 77
گرديده؛ به طورى كه در يك شمارش اوليه حدود هشتاد رساله و كتاب به ائمه عليهم السلام نسبت داده شده است. از سوى ديگر، مرحوم آيةاللَّه سيّد ابوالقاسم خويى گفته است:
از زمان حسن بن محبوب تا زمان نجاشى (قرن پنجم) يكصد كتاب رجالى نوشته شده است.
آمار ياد شده نشان مىدهد كه در عصر حضور تا اوايل قرن پنجم، حدود 570 اثر وجود داشته است. پرسش اصلى در اين جا اين است كه از ميان اين آثار، چه ميزان باقى مانده و در دست ماست؟ در پاسخ بايد گفت: از ميان يكصد كتاب رجالى تنها كتاب «رجال البرقى» بر جاى مانده است. «رجال ابن عقده» را هم شيخ طوسى (ره) ضمن اصحاب امام صادق عليه السلام آورده است. از چهار صد اصل حديثى نيز تنها نام 123 اصل با تلاش محققانْ استخراج شدهاست كه از اين تعداد، شانزده اصل با نام «الأصول الستة عشر» چاپ گرديدهاست و بالاخره از هفتاد- هشتاد اثرى كه به ائمه نسبت داده شدهاند، اندكى به ياد گار مانده است كه مىتوان از: رساله حقوق امام سجاد عليه السلام، مناسك الحج، تفسير منسوب به امام عسكرى عليه السلام، مصباح الشريعة، برخى نامههاى منسوب به حضرت على عليه السلام و موارد اندك ديگر نام برد. بنابراين از مجموعه 570 يا 580 اثر، فقط حدود سى اثر بر جاى مانده است كه بازسازى بقيه اين متون، تلاش عمده و بسيار جدّى را مىطلبد.
از كارهايى كه امروزه در ساير فرقههاى اسلامى رواج دارد و ديگران هم در حوزههاى تاريخ و همانند آن دنبال مىكنند، بازسازى متون اوليه است. مثلًا براى بازسازى متون و كتابهايى كه طبرى بر آنها تكيه كرده و باقى نمانده است، منابع و كتابهاى عصر طبرى را نگاه مىكنند و از اين ميان تا حدى به آن متن مفقود كه مثلًا نام آن در فهرست ابن نديم آمده است، نزديك مىشوند. پس از پيمودن اين راه به اين نتيجه مىرسند كه طبرى از اين منابع، استفادههاى بسيارى كرده است. استخراج اين استفادهها و عرضه نظاممند آنها را «بازسازى متون» مىگويند. اين كار در ميان اهل
اسم الکتاب : حديث پژوهى المؤلف : مهريزى، مهدى الجزء : 1 صفحة : 77