1. ديوان موجود و أنوارالعقول، يك ترتيب دارند و بنا بر حروف هجا، از الف تا ياء، مرتب گرديده‌اند.

2. مقدار اشعار در هر دو به‌هم نزديك است و تفاوت آشكار، آن است كه أنوارالعقول، در بردارنده خطبه و خاتمه است كه اين دو از ديوان متداول فرو افتاده است.

3. اسلوب گردآورى در ديوان موجود، استقصا در حدّ ميسور و در منابع گوناگون و بدون ملحوظ كردن بلاغت يافصاحت يا سند و دلالت بوده است و اين، همان چيزى است كه كيدرى در مقدمه أنوارالعقول وعده داده است.[1]

ارزيابى‌

تا اين‌جا گزارشى از گردآورى‌هاى صورت پذيرفته و ديوان‌هاى چاپ شده موجود، ارائه شد. چنان‌كه ذكر كرديم، آنچه اينك دردست است، در بر دارنده اسناد و مدارك نيست تا از آن طريق، نقادى و ارزيابى شد.

بدون ترديد، شعر معصوم، مانند گفتار و كردارش، زمانى ارزشمند است كه درستى انتساب و صدور آن آشكار شود. دسترسى به اسناد و مدارك، راه را بر چنين سنجش‌هايى آسان مى‌كند؛ چنان‌كه حذف آن، ارزيابى را دشوارتر مى‌سازد؛ از اين‌رو، داورى‌ها درباره اشعار موجود، متفاوت است. بخشى از اين داورى‌ها عبارت است از:

1. استاد حسن حسن‌زاده آملى در قضاوتى گفته است: اين‌جانب، اكثر اشعار ديوان منسوب به امير عليه السلام را از ديگران يافته‌ام و همه را با ذكر مآخذ و مصادر، در تكملة منهاج‌البراعة (ج 1، ص 315- 306) آورده‌ام. بسيارى از اشعار ديوان، بيان روايات مروى از آن جناب است كه ديگران به نظم درآورده‌اند و چون مضمون آنها از امير است،

[1]. حسينى جلالى، سيدمحمد حسين،« پژوهشى درباره ديوان امام على عليه السلام»، ترجمه جويا جهانبخش، آينه پژوهش، ش 66، ص 148.