از اين گزارش اجمالى چنين بر مى‌آيد كه تصوير قرآن از زن، معقول و قابل دفاع است. از اين‌رو، بايد تمام احاديث و روايات و نيز برداشت‌هاى عالمان دينى، از اين آهنگِ كلّى فراتر نرود و با آن، مغايرت نورزد.

پيامبر و امامان فرموده‌اند: گفته‌هاى نقل‌شده از ما را بر قرآنْ عرضه داريد، و اگر مغايرت داشت، آنها را كنار گذاريد.[1]

2. نگاه جمعى به سنت‌

در مطالعات دينى بايد مجموعه سخنان و سيره عملى پيامبر و پيشوايان دينى را گرد آورد و آن‌گاه به استنباط و استخراج آرا پرداخت. تجزيه‌كردن روايات، نارواست.

همچنين در نظر نياوردن سيره عملى پيامبر و امامان، لغزشى بزرگ است. براى نمونه، اگر در احاديثى از مشورت با زنان نهى شده، در روايت‌هاى ديگر تصريح شده است كه با زنان نادان مشورت نشود. پس اگر زنى خِردش آشكار شد، مى‌توان با او به شور نشست؛ و اين، قاعده‌اى عقلايى است. در روايت‌هاى ناظر به مشورت درباره مردان نيز اين قيود به كار رفته است: «با مرد خردمند مشورت كنيد».[2]

همچنين در سيره رفتارى هيچ‌يك از امامان و رسول‌خدا، تحقير و اهانت و تنبيه بدنىِ زن را سراغ نداريم: ما ضرب رسول‌اللَّه امرأة.[3]

نگاه جمعى به فرهنگى كه در طول حدود سه قرن شكل گرفته، امرى لازم است.

در پرتو اين نگاه، بسيارى از سخنان، يكديگر را شرح و تفسير مى‌كنند. نيز در پرتو سيره‌هاى رفتارى، نادرستى پاره‌اى از سخنان بازشناخته مى‌شود. مثلًا خانه‌نشينى زن‌

[1]. بحار الأنوار، ج 2، ص 227، ح 5؛ كشى، ابو عمرو، اختيار معرفة الرجال، ص 222، ش 401؛ وسائل الشيعة، ج 11، ص 388، ح 9.

[2]. وسائل الشيعة، ج 14، ص 201، ح 7 و 3.

[3]. سنن ابن ماجة، ج 1، ص 638.