موانع فهم حديث‌[1]

بهره مندى از زلال نصوص (متون) دينى، يعنى قرآن و سنّت، وابسته به تحقّق شرايط و فقدان موانع است. فهم كننده بايد از يك سو توانايى‌هايى را در خود حاصل كند و از دگر سو، موانع خُنثا كننده فهم را از خود بپيرايد. به عبارتى، «برطرف ساختن موانع» به همان اندازه «فراهم بودن توانايى‌ها و شرايط»، در فهم درست نصوص، نقش دارد.

گرچه مسئله شرايط و موانع فهم، موضوعى فراگير است و در حوزه معرفت شناسى و شناخت، از آن، سخن مى‌رود و انديشمندان مسلمان نيز به خوبى آن را وارسى كرده‌اند، اما شاخه‌هاى مختلف معرفت مى‌تواند شرايط و موانع ويژه خود را داشته باشد، و در اين جا سخن از شرايط و موانع فهم در حوزه نصوص دينى و بويژه حديث است. شرايطى كه در فهم درست حديث تأثير دارد، عبارت است از:

1. توجه به عرف زمان شارع در فهم لغات و ساختارها؛

2. نگاه مجموعى به روايات؛

3. اجتهاد در فهم نصوص؛

4. شناخت اهداف شريعت و اصول مسلّم دينى؛

5. شناخت تاريخ صدور روايات؛

[1]* اين مقاله، بيش از اين، در فصل نامه علوم حديث( ش 8) منتشر شده است.