طبقه‌بندي علوم قرآني

طبقه‌بندي علوم قرآني

(تقسيم و طبقه‌بندى دانش‌هاى مربوط به قرآن)

درباره تقسيم علوم قرآنى و طبقه‌بندى آن‌ها ديدگاه‌هاى گوناگونى وجود دارد. رأى برخى از صاحبنظران دور از مبالغه نيست. ابو بکر بن عربى، علوم قرآنى را به تعداد کلمات آن (77450 يا 77807) مى‌داند. جلال‌الدين سيوطى تعداد علوم قرآنى را به هشتاد رسانده است. قطب‌الدين شيرازى علوم قرآنى را به دوازده نوع مى‌رساند که عبارتند از:

1. علم قرائت؛ 2. علم وقوف؛ 3. علم لغات قرآن؛ 4. علم اعراب؛ 5. علم اسباب نزول؛ 6. معرفت ناسخ و منسوخ؛ 7. علم تأويل؛ 8. علم قصص؛ 9. علم استنباط معانى قرآن؛ 10. علم ارشاد و مواعظ و امثال؛ 11. علم معانى؛ 12. علم بيان.

تقسيم ديگر براى علوم قرآني:

1. تاريخ قرآن؛

2. علم رسم عثمانى؛

3. شناخت مکى و مدنى؛

4. علم شأن نزول (اسباب نزول) ؛

5. شناخت ناسخ و منسوخ؛

6. علم محکم و متشابه؛

7. تحدّى، اعجاز و تحريف‌ناپذيرى قرآن؛

8. تفسير و تأويل؛

9. قرائت، تجويد و ترتيل؛

10. فقه قرآن يا احکام قرآن؛

11. اِعراب قرآن يا نحو و دستور زبان قرآن؛

12. قصص قرآن؛

13. غريب‌القرآن يا واژه‌شناسى قرآن؛

14. ترجمه قرآن.

علوم قرآنى همه در يک رتبه و يک درجه از اهميت قرار ندارند؛ تجويد، قرائت، رسم‌الخط، شمارش حروف و شمارش آيات و سوره‌ها بيشتر به الفاظ و ظاهر قرآن مي‌پردازد؛ تفسير و معناشناسى الفاظ (غريب‌القرآن) بيشتر به معانى قرآن، و مجموعه اين علوم بيشتر از عوارض ذاتى قرآن بحث مي‌کنند. علومى مانند صرف، نحو، معانى، بيان، بديع، لغت، فقه‌اللغه و اشتقاق نيز گرچه در زمره علوم قرآنى نيستند، ولى در پرتو تأثير قرآن هستند و مجموعه آن‌ها از عوارض غيرذاتى قرآن بحث مى‌کنند.