سبب سياسي اختلاف قرائات

سبب سياسي اختلاف قرائات

(عامل سياسى تغيير در الفاظ يا اِعراب قرآن)

بروز آرا و مذاهب گوناگون در مسائل نحوي، کلامى و سياسى سبب شد برخى درپى يافتن مستندى (مطابق با رأى خود) در قرآن باشند؛ تا آن‌جا که در نص قرآن دست برده، در صدد تغير آن برآمدند؛ اما خداوند طبق وعده صريح((إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ))(حِجر// 9) هميشه نص مُنزَل را حفظ کرده و اين گونه تلاش‌ها به جايى نرسيده است.

اينک نمونه‌اى از تأثير انگيزه‌هاى سياسى براى تغيير نص:

ابوعبيد قاسم بن سلام (م224 ق) در فضائل القرآن و معالمه و آدابه، و ابن‌جرير طبرى در تفسيرش، و حاکم در المستدرک، و صاحب کنزالعمال نقل کرده‌اند عمر بن خطاب آيه 100 سوره توبه را چنين مى‌خواند:((والسابقون الأوّلون من المهاجرين و الأنصارُ الذين اتّبعوهم بإحسان رضى الله عنهم و رضوا عنه) . )

در اين قرائت «و الانصار» مرفوع خوانده شده و حرف «واو» از اوّل «الذين» حذف شده که در اين صورت، معناى آيه چنين است: «و پيشينيان نخستين از مهاجران و انصارى که در نيکوکارى از مهاجران پيروى کرده‌اند، خداوند از ايشان راضى است».

قرائت عمربن خطاب بر اين مبنا است که اولويت و سبقت، خاص مهاجران، و فضل و خصوصيت انصار، در تبعيت و پيروى از مهاجران است. وى در پاسخ به معترضان به اين قرائت به اين موضوع تصريح کرده و داستان وى و زيد و حکميت ابىّ بن کعب در اين باره مشهور است.