تفويف

تفويف

(استفاده از فنون بديعى مختلف در جملات متواليِ مستقل با تساوى جمله‌ها در وزن)

يکى از اسلوب‌هاى بديعى قرآن تفويف است؛ يعنى گوينده در کلام خود مفاهيم گوناگونى مانند مدح، وصف و فنون ديگر را بياورد و هر کدام از فنون را در جمله‌اى مستقل بگنجاند؛ به شرط اين که در وزن با يکديگر مساوى باشند و در سجع از همديگر جدا شوند.

تفويف در جمله‌هاى بلند، متوسط و کوتاه واقع مي‌شود.

مثال جمله طولاني، نقل سخن ابراهيم خليل (ع) است که مي‌فرمايد:((الَّذِى خَلَقَنِى فَهُوَ يَهْدِينِ)وَالَّذِى هُوَ يُطْعِمُنِى وَيَسْقِينِ(وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ)وَالَّذِى يُمِيتُنِى ثُمَّ يُحْيِينِ) ؛ "آن كس كه مرا آفريده و همو راهنماييم مى‌كند و آن كس كه او به من خوراك مى‌دهد و سيرابم مى‌گرداند و چون بيمار شوم او مرا درمان مى‌بخشد و آن كس كه مرا مى‌ميراند و سپس زنده‌ام مى‌گرداند

" (شعراء // 78 - 81) .

در اين آيه، محاسن بديعى فراوانى به‌کار رفته که يکى از آن‌ها مناسبت است که در خلقني و يطعمني وجود دارد و نيز تنکيت که در آيه (و اذا مرضت)(هست؛ زيرا حضرت ابراهيم، افعال خير را از خداى متعال و فعل شر را از آن خود مي‌داند؛ و اين بالاترين درجه ادب است. )

مثال جمله متوسط:((تُولِجُ اللَّيْلَ فِى الْنَّهَارِ وَتُولِجُ النَّهَارَ فِى اللَّيْلِ وَتُخْرِجُ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ وَتُخْرِجُ الَمَيَّتَ مِنَ الْحَيِّ) ؛ )شب را به روز در مى‌آورى و روز را به شب در مى‌آورى و زنده را از مرده بيرون مى‌آورى و مرده را از زنده خارج مى‌سازى (آل عمران// 27) .

در اين آيه، محاسن بديعى از جمله مطابقت، عکس و تبديل تحقق يافته است.