تفاسير قرن سوم قمري

تفاسير قرن سوم قمري

تفاسير مهم شيعه در قرن سوم هجرى عبارتند از:

1. تفسير بطائني تأليف حسن بن على بن ابى حمزه کوفى بطائنى (م حدود 200ق) که روايى است و در کتاب‌هاى تفسيرى اماميه از آن نقل شده است.

2. تفسير واقدي اثر ابوعبدالله محمد بن عمر واقد اسلمى (م 207 ق) . زرکلى در اعلام، تفسير خطى وى را معرفى کرده است.

3. معانى القرآن (تفسير فرّاء) نوشته ابوزکريا يحيى بن زياد ديلمى کوفى معروف به فرّاء (م 207 ق) . از اين تفسير در تفسير فرات‌کوفي نام برده شده است.

4. تفسير يونس تأليف ابومحمد يونس. على بن ابراهيم قمى از آن بسيار نقل مي‌کند.

5. تفسير ابن‌ابي‌عمير، ابواحمد محمد بن ابى عمير زياد بن عيسى (م 217 ق) که تفسيرهاى روايى مانند نورالثقلين از آن نقل کرده‌اند.

6. تفسير التنزيل والتحريف اثر ابوعبدالله احمد بن محمد معروف به سيارى (م 368 ق) . نسخه نفيسى از اين تفسير در کتابخانه شيخ محمد سماوى موجود بوده و شيخ سليمان حلى از اين تفسير به نام التنزيل و التحريف ياد کرده است.

7. تفسير ابن‌فضال صغير، تأليف حسن بن على بن فضال کوفى (م 224 ق) ، در کتاب‌هاى معتبر شيعه مانند تفسير فرات کوفي از اين تفسير فراوان نقل شده است.

8. نوادر علم‌القرآن اثر شيخ ابوالحسن محمد ابن احمد بن محمد، معروف به حارثي، از محدثان و مفسران اماميه. شيخ طوسى در الفهرست آن را ضبط کرده است.

9. تفسير محمد بن عباس، نوشته شيخ محمد در منابع تفسيرى شيعه از آن ياد شده است.

10. تفسيرالقرآن‌العظيم تأليف ابومحمد سهل بن عبدالله بن يونس بن عيسى بن عبدالله تسترى (م 273 تا 283 ق) ، که قديم‌ترين تفسير عرفانى شيعه به شمار مي‌آيد.

از تفسيرهاى اهل‌سنت نيز مي‌توان به دو نمونه اشاره کرد:

1. تفسير القرآن‌العظيم عبدالرزاق بن همام صنعانى (م 211 ق) ؛

2. تفسير کتاب الله العزيز تأليف هود بن محکَّم هُوّاري.

نيز ر.ک: مفسران قرن سوم.