تفاسير قرن دهم قمري

تفاسير قرن دهم قمري

آثارى که از قرن دهم هجرى به دست ما رسيده، نشانه دو دسته فعاليت تفسيرى است:

1. آثارى که به صورت حاشيه و تعليقه بر تفسيرهاى مشهور بوده است؛

2. آثار مستقل در زمينه علم تفسير.

در اين دوره شاهد تفاسير فراوانى به زبان فارسى هستيم که منشأ تحول ادبى در ادبيات فارسى به شمار مي‌آيند.

نمونه‌هايى از تفاسير مستقل اين دوره:

1. جامع‌البيان فى تفسيرالقرآن تأليف محمدبن عبدالرحمان بن محمدحسينى صفوى شيرازى (م 906ق) است. اين تفسير در يک جلد و به زبان عربى با شيوه کلامى و ادبى با بهره‌گيرى از احاديث فريقين شيعه و سنى تدوين يافته است.

2. تفسير آيات‌الأحکام اثر ملاّ شرف‌الدين على بن محمد شيفتکى (م 907ق) .

3. تفسير علامه دواني، نوشته متکلم معروف، جلال‌الدين محمد بن اسعد صديقى دوانى (م 908ق) که در مقام رفع معضلات چند آيه شريفه از آيات قرآن و به شيوه عرفانى و فلسفى تأويل شده است.

4. جواهرالتفسير تأليف مولا کمال‌الدين حسين (م 910ق) مشهور به واعظ کاشفي. اين تفسير به نام‌هاى تفسير العروس و تفسير الزهراوين (نام دو سوره بقره و آل عمران) نيز شهرت دارد. امروزه نسخه‌هاى متعددى از اين تفسير در دست است؛ از جمله شش نسخه خطى از اين تفسير در کتابخانه آستان قدس رضوى وجود دارد.

5. تفسير شبستري اثر برهان‌الدين ابراهيم بن حسن شبسترى ملقب به سيبويه ثانى (م 917ق) که به شيوه عرفانى و تا پايان سوره يوسف است.

6. تفسير تستري اثر سيد ضياءالدين نورالله از علماى شوشتر (م 925ق) در يک جلد، به زبان عربى و به شيوه کلامي-روايى است.

7. تفسير الهى اردبيلي، تأليف جمال‌الدين حسين معروف به الهى اردبيلى (م 950ق) که در دو مجلد به زبان فارسى است.

8. تفسير آية‌الکرسي اثر سيد محمد معروف به فخرالدين حسينى استرآبادى امامى (م حدود 952ق) درباره آية‌الکرسى به زبان فارسى است.

9. تفسير شهيد ثاني به‌قلم شيخ زين‌الدين معروف به شهيد ثانى (شهيد 966ق) فرزند نورالدين على بن احمد عاملى جبعي، در يک جلد به زبان عربى و به شيوه روايي-کلامى است.

10. منهج‌الصادقين نوشته مولا فتح‌الله شريف کاشانى فرزند ملاشکرالله، معروف به ملا فتح‌الله کاشانى (م 988ق) به زبان فارسى و در پنج جلد است که نسخه‌اى خطى از آن در کتابخانه آستان قدس نگهدارى مي‌شود.

از تفاسير اهل‌سنت در اين قرن نيز مي‌توان به موارد ذيل اشاره کرد:

1. الدرّ المنثور فى التفسير بالمأثور تأليف سيوطي، جلال الدين عبدالرحمان بن ابى بکربن محمد (م 911ق) ؛

2. الفواتح الالهية و المفاتح الغيبية اثر نعمة‌الله بن محمود نخجوانى (م 920ق) ؛

3. إرشاد العقل السليم إلى مزايا الكتاب الكريم معروف به تفسير ابي‌السعود، اثر ابوالسعود محمد بن محمد بن مصطفى عمادى (م 982ق) .

نيز ر.ک: مفسران قرن دهم.