2. دلايل عقلى كه وجود شعور را در تمام ذرات جهان ثابت مى كند.

راه اوّل (آيات و روايات):

قرآن به روشنى گواهى مى دهد كه مورچگان از شعور خاصى برخوردارند; زيرا هنگامى كه سليمان با سپاهيان خود از بيابانى عبور مى كرد، مورچه اى به مورچگان بيابان، كه بيم آن مى رفت همگى زير پاى سليمان و سپاهيانش از بين بروند، ندا در داد وگفت:

الف) (...يا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَساكِنَكُمْ لا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لا يَشْعُرُونَ).

«مورچگان، به لا[1]نه هاى خود پناه ببريد تا سليمان و سپاهيان او شماها را نابود نكنند آنان متوجه نيستند».

نداى مورچه يك ندايى حقيقى و واقعى بود و هرگز نمى توان آن را به معناى مجازى و زبان حال حمل كرد به گواه اين كه طبق نقل قرآن، از شنيدن سخن او تبسمى بر لبان سليمان نقش بست و از خداوند خواست كه به او توفيق دهد در برابر نعمت هايى كه بر او و والدين او ارزانى داشته است سپاسگزارى كند، چنان كه مى فرمايد:

ب)(فَتَبَسَّمَ ضاحِكاً مِنْ قَوْلِها وَقالَ رَبِّ أَوْزِعْنِى أَنْ أَشْكُرَ نِعْمَتَكَ الَّتى أَنْعَمْتَ عَلَىَّ وَعَلى والِدَىَّ...).[2]

«سليمان از شنيدن نداى مورچه در شگفت ماند و از خدا خواست كه به او توفيق دهد نعمتى را كه بر او و والدينش ارزانى داشته، شكرگزارد».