(هَلْ جَزاءُ الإِحْسانِ إِلاّالإِحْسانُ) (الرّحمن/60): آيا پاداش احسان چيزى جز احسان است؟

در اينجا سؤالى مطرح است كه لازم است به آن پاسخ گوييم. خدا در قرآن مى فرمايد:(لا يُسْئَلُ عَمّا يَفْعَلُ وَ هم يُسأَلون)(انبياء/23):«خدا در مورد كارى كه انجام مى دهد مورد سؤال واقع نمى شود و اين انسانها هستند كه مورد بازخواست قرار مى گيرند». اكنون سؤال مى شود خداوند خود را برتر از آن مى داند كه از وى سؤال شود، بنابر اين هر فعلى از او صادر شود مورد بازخواست قرار نمى گيرد، در حاليكه بنابر حسن وقبح عقلى اگر فرضاً خدا فعل قبيحى را انجام دهد، مورد سؤال قرار مى گيرد كه چرا انجام داد؟

پاسخ: علت اينكه خدا مورد سؤال قرار نمى گيرد اين است كه او حكيم است و از فاعل حكيم هيچگاه فعل ناروا سر نمى زند، و پيوسته حكمت ملازم با حسن فعل است، بنابر اين موضوعى براى سؤال باقى نمى ماند.

اصل چهل و ششم

عدل الهى در تكوين و تشريع و جزا تجليات گوناگونى دارد، كه ذيلاً به شرح هر يك مى پردازيم.

الفـ عدل تكوينى: خداوند به هر موجودى آنچه را كه شايستگى آن را دارد عطا مى كند، و هرگز استعدادها را در مقام افاضه وايجاد ناديده نمى گيرد. قرآن مى فرمايد:(رَبُّنا الّذي أعطى كلَّ شيء خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى) (طه/50) پروردگار ما كسى است كه نيازهاى وجودى هر چيزى را به او عطا كرده و او را هدايت مى كند.

ب ـ عدل تشريعى: خدا انسان را كه شايستگى كسب كمالات معنوى را دارد، با فرستادن پيامبران و تشريع قوانين دينى هدايت مى كند، و نيز انسان را