مى ميرند. زيرا در صورت توبه، همه گناهان ـ حتى شرك ـ بخشوده مى شود، و با توجه به اينكه آيه ميان مشرك و غير او فرق گذارده، بايد بگوييم حاكى از آمرزش كسانى است كه بدون توبه از دنيا بروند. روشن است كه اگر چنين انسانى مشرك باشد بخشوده نمى شود، ولى اگر غير مشرك باشد درباره او اميد و نويد مغفرت وجود دارد; امّا نه به طور قطعى، بلكه با قيد (لمن يشاء) يعنى كسى كه اراده و مشيت الهى به آمرزش وى تعلق گيرد. قيد (لمن يشاء) در آيه گذشته(كه بيانگر رحمت واسعه الهى است) گنهكاران را بين «خوف» و «رجا» نگهداشته و آنان را به سوى پيشگيرى از خطر ـ توبه قبل از مرگ ـ ترغيب و تحريص مى كند . لذا، وعده مزبور، انسان را با دور كردن از دو پرتگاه «يأس» و «تجرّى» ، بر صراط مستقيم تربيت، او را به جلو سوق مى دهد.

امام كاظم (عليه السلام) مى فرمايد:«ولا يخلّد اللّهُ في النّار إلاّ أهل الكفر والجحود وأهل الضلالة والشّركِ: خداوند جز كافر و مشرك را جاودانه در آتش نخواهد گذاشت» و سرانجام از پاداش اعمال نيك خود بهره خواهد گرفت چنانكه مى فرمايد:(فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّة خَيراً يَرَهُ)(زلزله/7) [1].

اصل يكصد و نوزدهم

ما معتقديم كه بهشت و دوزخ، هم اكنون نيز موجودند. شيخ مفيد مى فرمايد: بهشت و دوزخ، هم اكنون موجود بوده، روايات بر وجود آنها گواهى مى دهند و متشرّعه بر اين مطلب اتفاق نظر دارند[2]. آيات قرآن نيز به گونه اى بر وجود فعلى بهشت و دوزخ گواهى مى دهد، چنانكه مى فرمايد: (وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى * عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى * عِنْدَها جَنّةُ المَأْوى)