نقش ها و رنگ ها يك جا در نظر او قرار مى گيرد.

ج. در كنار رود نيل نشسته ايد و به آب و چين و شكن آن نظاره مى كنيد، براى شما فقط يك قسمت از مسير و امواج كوبنده رود قابل رؤيت است. ولى انسانى كه با هواپيما از فراز آسمان بر رود نيل مى نگرد، قسمت اعظم امواج و مسير آب را مشاهده مى كند و هم چنين است موارد ديگر.

از اين بيان روشن مى گردد كه دورى و نزديكى حوادث در افرادى صادق است كه در دل زمان قرار گيرند و گذشت زمان آنان را با رويدادهاى جهان، دور يا نزديك مى سازد ولى موجودى كه در مقامى والاتر از زمان و مكان قرار دارد، فاصله زمانى يا مكانى درباره او مفهومى ندارد.

3. انسان و تمام اجزاى جهان كه در بستر زمان قرار دارند، وجود دو رويه دارند; رويى به سوى خدا و رويى به سوى زمان و به عبارت ديگر داراى دو نسبت و دو رابطه اند. از آن نظر كه با خدا ارتباط دارد و خدا بر آن ها محيط است، هيچ جزئى از جزء ديگر غايب نيست; نه خدا از آن ها غايب است و نه آن ها از محضر خدا غايب هستند، بلكه تمام موجودات جهان (بى آن كه در آن گذشته و آينده اى باشد) در حضور او قرار دارند. چگونه مى تواند غير اين باشد، در حالى كه جهان كار اوست و هيچ كارى، از آن نظر كه با صاحب كار قائم است، نمى تواند از او پنهان باشد.

ولى از آن نظر كه موجودات در دل زمان قرار دارند و با آن آميخته اند، به صورت حوادث متفرق و رويدادهاى گوناگون كه با يكديگر فاصله هاى گوناگونى دارند، جلوه مى كنند. اين عوامل او را از حضور در نزد خدا بى خبر كرده، حجابى ميان ديده قلبى او و خدا پديد مى آورد.

اين دو محاسبه در نظر حضرت استاد به گونه اى است كه جهان را به دونشأت باطن و ظاهر يا درون و برون تقسيم مى كند. و وجود جمعى جهان،