مى نمايد.[1]

تحليل آيات

از اين نمونه هاى ده گانه در قرآن فراوان است. آن كس كه با كتاب آسمانى انس دارد و با الفباى معارف آن آشنا است مى داند كه قيام اين امور با خدا، به گونه اى است كه هيچكس در آن با او شريك نيست. او همه اين كارها را به طور اصيل و مستقل بى آن كه از كسى مدد و كمك بگيرد انجام مى دهد، در حالى كه غير او در ذات و هستى در فعل و كار در انجام همين امور ده گانه به او نيازمند مى باشد و در پرتو قدرت و اراده و خواست او انجام مى دهد. و اين نوع توصيف و نسبت يكسان نيست تا در ميان آن ها منافات و مخالفتى وجود داشته باشد.اگر خدا اين كارها را به غير خود نسبت مى دهد مى خواهد برساند كه اين جهان، جهان اسباب و مسببات و نظام علت و معلول است و هر پديده اى از مجراى ويژه خود صادر مى گردد. خالق ومدبر بودن خدا، مانع از آن نيست كه موجوداتى به فرمان او كارهايى را صورت دهند.

بنابر اين كار اين موجودات، كار خود خدا نيز هست; چيزى كه هست اين است كه نسبت اعمال آن ها به خود آن ها جنبه مباشرى دارد و به خود خدا جنبه تسبيبى; به عبارت ديگر، فاعل اصيل و مستقل خدا است و فاعل مأذون و وابسته به او، بندگان و مخلوقات او مى باشد.

قرآن در آيه اى به هر دو نسبت اشاره كرده مى گويد:

(وَما رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْت وَلكِنَّ اللّهَ رَمى). [2]

«تو تير نينداختى هنگامى كه تير انداختى، بلكه خداوند