3. شيوه استدلال در اين آيات، استدلال از وجود مصنوع (آفرينش مبدأ انسان (نطفه)، پرورش گياه، ريزش باران از ابر و آفرينش درختان) بر وجود صانع است. درست است كه انسان در پيدايش برخى از اين پديده ها به طور جزئى (مانند لقاح در آفرينش انسان و ريختن دانه در دل خاك) دخالت دارد، ولى اين دخالت و تأثير جزئى، در پيدايش اين پديده ها كافى نيست و تا قدرت بزرگى در كار نباشد كه اين مقدمات را به ثمر برساند، پيدايش آن ها امكان پذير نيست.

توضيح مطلب

1. در آيه هاى(أَفَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ*ءَأَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الخالِقُونَ)درباره مبدأ وجود انسان (نطفه) سخن مى گويد و در پيدايش انسان پدر و مادر را سهيم مى داند، ولى سهم آنان را در حد يك عمل انتقالى و يك حركت مكانيكى، معرفى مى كند و آن عمل انتقالى اين است كه جزئى از وجود خود را (نطفه) به رحم مادر منتقل مى كند و بس; امّا خود نطفه مخلوق كيست؟ هرگز نمى توان آن را آفريده پدر دانست. طبعاً بايد براى آن، خالقى معين كرد; خالقى كه با دانش و توانايى خود به نطفه، اين قدرت و توان را بخشيده است كه در رحم مادر به رشد و نمو بپردازد تا سرانجام با حركت خود، انسان گردد. مسلماً آفرينش اين ذره اسرار آميز، حاكى از وجود قدرت بالاتر از انسان است كه اين مبدأ حيات را آفريده است.

قرآن، در اين آيه به روال دلالت مصنوع بر صانع و يا نظم موجود بر نظم دهنده، سخن مى گويد.

2. در آيه هاى (أَفَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ* ءَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ) مسئله كشاورزى را مطرح مى كند و در پيدايش كشت و زرع براى كشاورزان سهمى قائل است. و اين سهم از حدود كشت دانه در دل خاك، تجاوز