مقصود از سجده كردن موجودات چيست؟

انسان معمولاً هنگام سجده كردن بر روى زمين قرار گرفته و پيشانى و احياناً چانه[1] را بر زمين مى گذارد. اين هيأت، شكل ظاهرى سجده است; ولى روح آن، همان ابراز تذلّل و فروتنى در برابر معبود مى باشد.

در اين جا اين مسأله مطرح مى گردد كه آيا در استعمال لفظ «سجده» لازم است حتماً آن هيأت خاص موجود باشد و بدون تحقق آن، نمى توانيم اين لفظ را به كار ببريم يا اين كه ملاك و ميزان آن، ابراز خضوع و فروتنى است و هر كجا اين امر محقق گردد مى توانيم لفظ سجده را به كار ببريم ولو با آن هيأت خاص صورت نپذيرد و اگر هم به آن هيأت خاص، سجده مى گوييم، از اين نظر است كه در اعتبار عقلا، اين كار، طريقه اظهار كوچكى و فروتنى است؟

قرآن در اين مسأله، راه دوم را برگزيده و هر نوع تذلل و كوچكى را كه به وسيله اى تحقق پذيرد، سجده مى نامد و روش عرف و عقلا نيز در نام گذارى و به كار بردن الفاظ همين است; مثلاً روزى، لفظ «چراغ» را در چراغ هاى محقرى به كار مى بردند كه براى خود شكل و وضع خاصى داشت و از هيچ نظر قابل مقايسه با چراغ هاى پر فروغ امروز نبود; ولى چون خاصيت و اثر همان چراغ هاى ديرينه در چراغ هاى امروز، به صورت كامل ترى موجود است از اين نظر لفظ مزبور، بدون هيچ گونه تغييرى به نور افكن هاى قوى و نيرومند نيز اطلاق مى شود.