سخن وى در اين باب مشابه سخنان برخى ازمتكلمان اسلامى مانند اشاعره است. هيوم مى گويد: آنچه كه تجربه ثابت كرده است اين است كه در طول زندگى فقط حادثه اى را پشت سر حادثه ديگر مى بينيم، مثلاً پس از آتش گرمى را لمس مى كنيم. امّا اينكه حادثه نخست، علت حادثه دوم بوده وميان آنها رابطه اى عينى و تكوينى برقرار است، اين مطلب از «تجربه» هرگز استفاده نمى شود.

كلام فوق از گروهى از متكلمان اسلامى، به نام فرقه اشاعره، نيز نقل شده است [1] و آنان از اين راه وجود هر نوع رابطه واقعى ميان علل و معلولهاى طبيعى را انكار كرده اند. در حالى كه فلاسفه اسلامى و گروههاى ديگر از متكلمان، به انتقاد از اين نظر پرداخته اند كه ما تفصيل كلام آنها را در كتابهاى كلامى خود آورده ايم.

در اين مجال، تنها اشاره مى كنيم كه، اشتباه اين دانشمند انگليسى در اينجا است كه از مكتب «تجربه گرايى» پيروى مى كند ومى خواهد همه چيز، حتى وسيعترين قوانين فلسفى را كه دايره آن اختصاص به علل طبيعى ندارد، از طريق تجربه ثابت كند! لذا در صحت اين اصل مهم و استوار كه يگانه تكيه گاه علوم در نشان دادن روابط عينى پديده ها است به شك و ترديد افتاده است، ومسلماً اگر او اين اصل را از طريق براهين فلسفى مورد تجزيه و تحليل قرار مى داد، هرگز دچار چنين اشتباهى نمى شد.

قانون عليت ومعلوليت، براهين روشنى دارد كه محققان در كتب مربوطه