17

بررسيهاى گذشته ثابت كرد كه ديالكتيك«ماركس» همان ديالكتيك هگل بوده و تفاوتى بنيادين وجوهرى ميان آن دونيست، و هر چند تئوريسنهاى ماركسيسم در تبيين معنى تضاد، چندان روشن سخن نگفته و در تفهيم مفاد «وحدت تضاد» به چپ و راست رفته اند، ولى سرانجام هگليسم وماركسيسم دراصل«وحدت تضاد»،با يكديگر اتفاق نظر دارند. طبعاً ضربات شكننده اى كه بر مثلث هگل وارد ساختيم، متوجه ديالكتيك ماركس نيزخواهد بود.

در فصل سيزدهم وعده داديم كه برخى از اشكالات تثليث هگل را در فصل هفدهم يادآور خواهيم شد و هر چند عنوان فصل حاضر، اشكالات وحدت تضاد در مكتب ماركس است،ولى به حكم اتحاد ديالكتيك هر دو مكتب، قهراً تمامى اشكالات با اكثر آنها، مشترك الورود خواهد بود.

اينك اين شما و اين هم برخى از اشكالات وانتقادات:

1. آيا در هر پديده اى دو نيرو وجود دارد؟

ماركسيسم مدعى است كه در هر پديده اى دو نيرو وجود دارد: