معنى اين نوع تضاد آن است كه جهان از عناصر گوناگون يا نيروهاى مختلف آفريده شده است و اگر مى بينيم كه طبيعت به صورتى مطبوع جلوه مى كند به اين علت است كه اضداد از طريق تركيب خود، به جهان، دوام و استوارى و زيبايى خاص بخشيده اند، ولى اين گونه تركيب، به قيمت كسر و انكسار عناصر و نيروهاى مختلف به دست آمده و اين غير از مسئله تضاد فلسفى است كه آن را محال و ممتنع شمرده اند.

براى اينكه خوانندگان را از سرگردانى در فهم معنى وحدت تضاد در فلسفه ماركس نجات بخشيم اينك بخشى از تضاد يكى از نويسندگان محقق ماركسيست را نقل مى كنيم:

ضدين با هم توافق مى كنند، و بهترين آهنگها از الحان مختلف درست مى شود و همه چيز از مبارزه به وجود مى آيد.

طبيعت، تناقضات را دوست دارد و هماهنگى را به وسيله آنها توليد مى كند، نه به وسيله موجودات مشابه. مثلاً جنس نر را با جنس ماده جمع مى كند وجنس مشابه را با هم جمع نمى كند و توافق اوليه به وسيله دوجنس مخالف صورت مى گيرد، نه وسيله دوجنس مشابه، هنر نيز همين طور عمل مى كند و از طبيعت تقليد مى نمايد. در نقاشى رنگهاى سفيد و سياه و زرد و قرمز با هم تركيب مى شوند و به همين ترتيب مشابهت با تصوير اوليه حاصل مى گردد. در موسيقى هم صداهاى بم، اصوات بلند و اصوات كوتاه با هم تركيب مى شوند و نغمه هاى مختلف به وجود مى آيد تا يك آهنگ واحد توليد شود.[1]