واحدهاى حقيقى اعم از گياه وجاندار و انسان، از كارايى لازم برخوردار نيست و هيچ گاه انسان در تكامل فردى خود به نوسانهايى از آن نوع كه هگل مدعى آن است، دچار نمى گردد، وبر خلاف پندار وى، نيروهاى متضاد در درون آدمى يار و مددكار يكديگرند، نه نفى كننده هم.

در واحدهاى اعتبارى مانند جامعه انسانى نيز هر چند تضاد افراد يا گروهها با يكديگر نوسان هايى ايجاد مى كند، ولى نيمى از اين نوسان ها معلول عوامل درونى (غرائز) و نيمى ديگر از آنها ناشى از يك دسته عوامل خارجى است كه با غرايز فردى يا گروهى ناسازگارى دارد. اينك توضيح مطلب:

1. نقد نظريه هگل در باب تكامل فرد

همگى مى دانيم كه وحدت بر دونوع است: وحدت حقيقى و واقعى، ووحدت اعتبارى و قراردادى. واحد حقيقى همچون واحد گياه، واحد حيوان، وواحد انسان است كه وحدت در يگانگى آنها مربوط به خلقت و آفرينش آنها است، زيرا هر فردى از افراد گياه وحيوان و انسان، موجود واحدى است، در حالى كه وحدت ويكى بودن خانواده با جامعه، امرى قراردادى و اعتبارى است. چه، در حقيقت، اين ما هستيم كه به دلايل گوناگون، در حقيقت، افراد كثيرى را موجود واحدى حساب مى كنيم وهر فردى را به صورت عضوى از اعضا، و يا جزئى از اجزاى يك كل، به حساب مى آوريم.

مثلث هگل در واحدهاى حقيقى (مانند واحد گياه، واحد حيوان، واحد انسان) هر چند مركب باشند جارى نيست، زيرا هيچ فردى از افراد انسان ويا حيوان، كه در مسير تكامل خود مطابق يك سنت ثابت گام برمى دارد، به چنين نوسانهايى دچار نمى شود، وهرگز در درون اونيروهاى متضادى كه او را به اثبات