پيشين خود را منكر گردد وجزء سوفيستهابه شمار آيد.

اصولاً صاحب هر فرضيه و تئورى، كه آن را به عنوان يك دستاوردعلمى به بازار دانش عرضه مى كند، به زبان حال يا قال مى خواهد بگويد طرف مقابل قضيه درست نيست، نه اينكه در عين درست بودن نظريه مخالف ومقابل آن نيز درست است.

خود ماترياليستها نيز، كه معتقدند هستى مساوى با ماده است، قطعاً نظريه مخالف آن (فراتر بودن هستى از انحصار به ماده و ماديات) را محكوم شمرده وباطل مى دانند و آن را به كلى طرد مى كنند، چه، اگر در همين حالت، نقيض آن را نيز صحيح بدانند، بر ضد مكتب خود قيام كرده اند.

چنانچه ديالكتيسينها هم اگر مى گويند: «جهان در حال حركت و تغيير است»، مى خواهند ثبات جهان را محكوم سازند، نه اينكه هر دو را تصديق كنند.

مرحوم صدر المتألهين درباره امتناع نقيضين مى گويد:

پا برجاترين سخنان آن دسته از قضايايى است كه در همه جا صادق باشد، و پابرجاتر از آن گفتارى است كه راست بودن آن بديهى باشد. بديهى ترين چيزها، آن است كه انكار آن اساس وپايه هر نوع سفسطه گرى باشد و آن عبارت از اين است كه بگوييم ميان هستى ونيستى، واسطه اى نيست. تصديق اين قانون، پايه تمام تحليلها است و انكار آن، انكار تمام مقدمات ونتايج علوم است.[1]

چنانكه قبلاً نيز اشاره شد، اصولاً هر صاحب مكتبى مى خواهد بگويد: