حديث پيوست. پس از در گذشت وى، كتاب يادشده، مأخذ غالب نويسندگان ملل و نحل بوده، تا آنجا كه كتاب «الفرق بين الفِرَق» عبد القاهر بغدادى (م 429) و ملل و نحل شهرستانى (م 548) نوعى اقتباس از اين كتاب ميباشد.

اكنون كه انديشههاى معتزله، در غرب مطرح شده و خاور شناسان به فكر احياء آثار و انديشههاى آنان افتادهاند، نوعى خيزش و گرايش در ميان روشنفكران اهل سنت پديد آمده و كم كم به نشر آثار و انديشههاى آنان افتادهاند، تا آنجا كه حكومت مصر بر اثر ترغيب نويسندگان فلسفى و كلامى آن كشور، گروهى را اعزام كرد تا از دست نوشتههاى معتزله در يمن «ميكروفيلم» تهيه كنند و سپس آنها را ظاهر كنند و در پرتو اين كار چهارده جلد از كتاب «المغنى» قاضى عبد الجبار ونيزكتاب «الاصول الخمسه»، نوشته ديگر وى و همچنين كتابهاى ديگر نويسندگانمعتزلى منتشر گشت و به تدريج آن نوع بدگويى و بدزبانى كه از فرزندان اشعرى وياسلفى، نسبت به معتزله وجود داشت، كاهش يافت. گويى اعدام كنندگان عقلو بى ارزش شمارندگان خرد، سر عقل آمده و به تقدير اين مكتب پرداختهاند.

در كتابهاى تاريخ عقائد، نسبتهايى به معتزله داده شده كه هم اكنون خلاف آن در كتب منتشره معتزله مشاهده ميشود و شما اين حقيقت را به هنگام بررسى عقائد معتزله لمس ميكنيد.

2ـ شيعه اماميه

گروه دوم كه لبه تيز قلم تاريخ نگاران عقائد، متوجه آنان شده و خواستهاند با امواج تهمت و نسبتهاى ناروا، از ارج و اعتبار آنان بكاهند، گروه شيعه و بويژه اماميه است. مدارك تاريخ نگاران در تنظيم عقائد اين طائفه نيز همان كتابهاى