بر كليه اين مطالب دست يابد.

تاريخ نويسى، در نظر بسيارى از افراد يك كار ساده و آسان است كه جز آشنايى با قلم و نگاه به حوادث، تخصص ديگرى لازم ندارد، ولى اين يك پندار بسيار واهى و بى اساس است، زيرا گذشته از اين كه نگارش هر حادثهاى براى خود، آگاهى مخصوصى لازم دارد ـ مثلا يك نويسنده عادى نميتواند يك رويداد نظامى را به دقت ترسيم كند ـ، تاريخ نگارى صحيح، آزاد انديشى ويژهاى را ميطلبد كه بتوان رويداد را آن چنان كه رخ داده، بدون كم و كاست نگاشت، و هرگز منافع شخصى و ملى، و يا ديدگاه عقيدتى و فكرى خود را بر حقيقت نگارى مقدم نداشت، بسيارى از تاريخ نگاران به خاطر نبود شجاعت و آزاد انديشى، آن چنان به مسخ تاريخ كمر ميبندند كه نسل آينده را در حيرت و سر گردانى خاصى قرارميدهند.

ما در ميان تاريخ نگاران، آزاد انديشى و بى طرفى و بى غرضى را كمتر ميبينيم، و غالباً ريسمان تعصب به دست و پاى انديشه و در نتيجه به نوك خامه آنان پيچيده، و آنان را از نگارش حقائق باز داشته است، در اين مورد فقط تعداد انگشت شمارى را ميشناسيم كه طلسم تعصب را شكسته و واقع گرايى را بر سود جويى، و حقيقت نگارى را بر خرسندى صاحبان زر و زور مقدم داشتهاند، و روى اين اصل، تاريخهايى كه دوران حكومت امويها و عباسيها نوشته شده است، آن چنان دچار تناقض ميباشد كه بيرون كشيدن سيماى حقيقت از ميان انبوه افسانههاى متناقض را با رنج و زحمت فراوان همراه كرده است.

مسئوليت تارخ نگار عقائد و مذاهب

اگر تاريخ نگار حوادث، مسئوليت دارد واقعيات را آن چنان كه رخ داده