خيزش جديد «سلفيگرى» در قرن دوازدهم

با مرگ «ابن تيميه»، هر چند دعوت به سلفيگرى و احياء مكتب «احمد» در عقائد، به فراموشى سپرده شد، ولى انديشه او در لابلاى كتابها و گوشه كتابخانهها باقى ماند، تا روزى كه «محمد بن عبد الوهاب نجدى» (تولد 1115 ـ وفات 1206)، ديده به جهان گشود و با مطالعه كتابهاى ابن تيميه، گرايش خاصى به احياء انديشههاى او پيدا كرد، ولى تنها بخش خاصى از عقائد او را محور دعوت خود قرار داد و آن مطرح كردن مسأله توحيد و شرك بود. و در اين رابطه، سفر براى زيارت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) و تبرك به آثار او و توسل به وى و بناى سايبان بر قبور را شرك دانست. بخشى ديگر از تعاليم «ابن تيميه» كه مربوط به تشبيه و تجسيم و جهت داشتن خدا است، مورد عنايت قرار نگرفت. هر چند اين روزها، اين بخش نيز، به وسيله مبلغان وهابى، بار ديگر زنده شده است.

«فرزند عبد الوهاب»، به تنهايى نميتوانست در محيط نجد و حجاز، دعوت خود را منتشر سازد، ولى در اين راه، پيوندى شوم به او كمك كرد و آن بيعت «آل سعود»، با وى بود، امراء سعودى در طول دو قرن و نيم اخير، پيوسته، مروج اين مكتب بوده و غالباً قبل از جنگ جهانى اول و انحلال امپراطورى عثمانى، منزوى، و از حدود نجد گامى فراتر ننهاده بودند، ولى از روزى كه استعمار بزرگ، تصميم گرفت، امپراطورى عثمانى را منحل سازد، در هر منطقه، مسأله «ناسيوناليسم» را احياء كرد. در بلاد عربى نيز، مسأله قوميّت عربى به وسيله وابستگان استعمار و روشنفكران غربزده، ترويج گرديد، سپس در يك زمينه آماده، با هجوم دولتهاى استعمارگر، امپراطورى عثمانى بر چيده شد و سرزمينهاى عربى به صورت كشورهاى كوچكى در آمد كه بهرهبردارى از آنها براى استعمار كاملاً آسان گرديد، بهگونهايكه در هر نقطه، دست نشاندههاى خود را به كار گماشت و در