عدليه، سايه سياه خود را افكنده و مايه افسردگى و خمودى و سلب مسؤليت از آنان شده بود. اخيراً گروهى از نويسندگان مصرى، به خاطر آگاهى از مفاسد چنين عقيدهاى، به صراحت، از آن تبرى جستهاند. ما در جلد دوم اين فرهنگ كه اختصاص به تبيين عقائد «اشاعره» دارد، اسامى آنان را به ضميمه كلماتشان خواهيم آورد. در اينجا، به عنوان نمونه، از محمد غزالى كه يكى از چهرههاى معروف اخوانالمسلمين است، نام ميبريم، وى كتابى به نام «السنة النبويّة بين اهل الفقه و اهل الحديث»، منتشر كرده و در آن به صراحت از عقيده به جبر كه احاديث قضاء و قدر آن را پرورش داده، تبرّى جسته است.

اين كتاب كه به صراحت، عقائد اهل حديث و حنابله و سلفيها رابه باد انتقاد گرفته، موجى از خشم، در محافل وهابيان و سلفيها پديد آورده، و ورود آن را به كشور سعودى ممنوع ساختهاند. ولى بى خبران، نميدانند كه جلوگيرى از انتشار اين نوع كتابها، بيشتر مايه رواج آن ميگردد و علاقمندان، به هر نحوى شده، به تهيه آن ميپردازند. در اين كتاب آمده است:

«برخى از مردم فكر ميكنند كه زندگى، يك نمايش فريبنده بيش نيست و تكليف، دروغ است و مردم، خواه ناخواه به سوى آنچه كه در ازل مقدر شده است، روانند، و پيامبران، برانگيخته نشدهاند تا عذرى را به نام جهل از ميان ببرند، بلكه اعزام پيامبران نيز، بخشى از اين نمايش است كه به وسيله آن بخشهاى ديگر نمايش و يا تراژدى، تكميل ميشود.

شگفت اينكه، بخش اعظم مسلمانان، به اين دروغ، گرايش پيدا كردهاند، بلكه قاطبه مسلمانان در درون، به چيزى معتقدند كه شبيه جبر است، ولى به خاطر شرم از خدا، عقيده به جبر را با يك آزادى كم رنگ مى آميزند، بايد گفت، برخى از روايات ـ ساختگى ـ، در پيدايش شبهه جبر و رشد آن، سهيم بودهاند. و در نتيجه، همگى دست به دست هم داده و انديشه اسلامى را فاسد كرده و تمدّن را به عقب باز