پيوسته با گرسنگى و نادارى، دست به گريبان باشد.

در روايت ديگرى، از عبداللّه بن عمر، نقل ميكنند كه او از پدرش نقل كرد، من به پيامبر گفتم: كارهايى كه انجام ميدهيم، دستاورد خودمان است يا از پيش مقدر شده؟

پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) فرمود: همگى قبلاً مقدر شده و قلم از نوشتن آن فارغ گشته است، هر كس اهل سعادت باشد، براى خوشبخى عمل ميكند و آن كسى كه شقى و بدبخت باشد، براى آن سعى ميكند».

در روايتى ديگر، مردى به پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) ميگويد:

«آيا ما روى سرنوشت قطعى، كارى را صورت ميدهيم يا بر چيزى كه قلم از نوشتن آن فارغ نگشته است؟ پيامبر در پاسخ ميگويد: سعى و كوشش شما بر چيزهايى است كه قبلاً قلم از نوشتن آن فارغ شده و خامه تقدير، آن را نوشته است و هر كس براى آنچه كه آفريده شده، آمادگى دارد»[1].

مفاد اين احاديث، اين است كه قبلاً جايگاه هر انسانى در بهشت و دوزخ معين شده و احدى را ياراى خروج از آن خط ترسيم شده، نيست و همه بايد روى خط مقدّر، گام بردارند و صالحان، تنها قادر بر كارهاى نيك، و طالحان، فقط توانا بر كارهاى بد و زشت هستند.

اگر به راستى، معنى قضاء و قدر همين است كه از اين روايات استفاده ميشود، بايد دستگاه تشريع و تكليف و اعزام پيامبران و انذار كتب را بازيچهاى بيش ندانست، و همگى را يك نوع ظاهر سازى و حجت تراشى بحساب آوريم، بلكه خدا از روز نخست خواسته، گروهى را شقى و بدبخت بيافريند و گروهى ديگر را سعيد و خوشبخت. و هر گروه نيز، بر پيمودن غير اين راهى كه بر او نوشته شده