تكامل علم كلام

امروزه «كلام جديد» بعنوان رشتهاى جدا از «كلام كهن» بر اساس يك پندار واهى خود، مينمايد; بلكه برخى بر اين باورند كه ارزش و نقش كلام قديم، پايان گرفته است و بايد كلام جديد را جايگزين آن ساخت.

ولى حقيقت اين است كه ما هرگز دو علم مستقل و جداگانه به نامهاى ياد شده نداريم، بل علم كلام نيز مانند ديگر شاخههاى علوم از آغاز تاكنون، به موازات زمان، تكامل پيدا كرده و اين روند همچنان ادامه دارد.

آنچه امروز به نام كلام جديد شهر يافته، مسائل جديدى است در علم كلام، كه طى سه قرن گذشته در غرب مطرح شده، و موج آن به شرق نيز رسيده است، و علل پيدايش اين مسائل، مختلف و گوناگون است، كه از اين ميان ميتوان به شيوههاى متفاوت فرهنگ ملل در ارزيابى مسائل، اشاره كرد.

از اين رهگذر، پرسشها و ايراداتى جديد در قلمرو الهيّات پديد آمد كه بايد بگونهاى جدى به پاسخگويى آنها همّت گماشت.

خوشبختانه با هجوم اين افكار در سده اخير به سرزمينهاى اسلامى (مصر، سوريه، عراق و ايران)، گروهى از انديشمندان اسلامى، به كنكاش پيرامون آنها پرداختند و ما نيز در حدود توان خويش از بررسى اين مسائل باز نمانديم.

موضوعات زير نمونهاى از اين پرسشهاست:

1ـ گرايش و پذيرفتن دين، به معنى پذيرفتن اصول ثابت و لا يتغير است. آيا چنين پذيرشى مانع رشد فكر و انديشه نيست، و در نتيجه جلو تكامل علوم را نميگيرد؟

2ـ دين، اصول ثابتى را معرفى ميكند، در جهان متغير چگونه مى توان اين