علاقمندان را به مطالعه كتابهاى حديث در بابهاى ياد شده سفارش مى كنيم و ياد آور ميشويم، هيچ عبارتى رساتر از جمله «ارتدوا على ادبارهم القهقرى»، در نكوهش اين گروه نميتوان يافت و اين ميرساند كه به راستى گروهى از ياران پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم) بدعتهايى در دين گذاردند و به عصر جاهلى باز گشتند.

عدالت صحابه در آينه تاريخ

داورى قرآن و پيامبر، درباره «عدالت صحابه» را از نظر گذرانديم، اكنون وقت آن رسيده كه نداى تاريخ و قضاوت آن را، درباره همه صحابه بشنويم. بررسى شايسته اين مطلب، در گرو اين است كه زندگى هفتاد ساله امت اسلامى را پس از پيامبر، بطور گسترده مرور كنيم، تا كاملاً با سيماى حقيقت آشنا گرديم. ناگفته پيدا است كه اين بررسى همه جانبه، در خور اين كتاب نيست، از اين جهت، در اين مورد به فشرده گويى ميپردازيم و سخن را از شركت صحابه در قتل خليفه سوم، و نبردهاى «جمل» و «صفين»، آغاز مى كنيم.

شركت كنندگان در قتل خليفه سوم، و پايهگذاران جنگ جمل و صفين و نهروان، همه و همه، مهاجر و انصار و احياناً از تابعان بودند. حكومت معاويه، پس از بر كنارى حسن بن على (عليه السلام)به وسيله مزدورانى از صحابه، تثبيت شد و اين منحصر به معاويه نبود بلكه در استوار شدن حكومت «يزيد»، نيز ردپاى صحابه به چشم ميخورد، تا برسد به حكومت مروانيان كه بوسيله مروان بن حكم آغاز شد، و فساد و ستم در عصر فرزندش عبد الملك، به اوج خود رسيد، بگونهاى كه، مكه در عصر حكومت امويها به وسيله «منجنيق» سنگ باران گرديد.

هنگامى كه عثمان به خلافت رسيد، ابو سفيان در يك محفل مخصوص كه همه اعضاى آن را امويها تشكيل ميدادند و كاملاً درهاى آن بسته بود، رو به آنان