نيست و هرگز از طريق تصرف در قلوب، از هدايت جبرى بهره نميگيرد.

((فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ اَجْمَعِينَ))(سوره انعام/149)

«و اگر (خدا) ميخواست، (از طريق جبر) همه شما را به راه راست هدايت ميكرد».

ولى چنين هدايتى فاقد ارزش است، چون بيرون از چارچوب اختيار، انجام ميگيرد. در آيات ديگر ياد آور ميشود، پيامبر گرامى، تسلط تكوينى بر مردم ندارد.

((اِنَّما اَنْتَ مُذَكِّرٌ لَسْتَ عَلَيْهِمْ بِمُصَيْطِر))(سوره غاشيه/21و 22).

«تو، به ياد آورندهاى، هرگز مسلط نيستى».

چنين محاسباتى، ما را از گزافه گويى درباره صحابه پيامبر باز ميدارد. اساساً در مسائل مربوط به خرد، نبايد زمام داورى را به دست عاطفه داد و از روى احساسات، بر تقوا و پاكى همگان اعتراف كرد و آيين خود را از هر كس و ناكسى گرفت.

ياران پيامبر در قرآن

قرآن، درباره ياران رسول خدا، به مناسبتهاى گوناگونى سخن گفته، و گروهى را تحسين و تمجيد و گروهى را نيز سرزنش و نكوهش كرده است. در قرآن گروه اوّل، به عناوين گوناگونى مورد ستايش قرار گرفتهاند.

1ـ پيشگامان در ايمان

قرآن، از پيشگامان در ايمان، تحت عنوان «السابقون الاولون» ياد ميكند.