كلامى پويا و پيشرو

پايه گذارى و تدوين «علم كلام»، ضرورتى بود كه زمان، آن را ايجاب ميكرد و انديشمندان اسلامى براى دفاع از حريم شريعت چارهاى جز آن نديدند، كه از ابزارى كه خود دشمن بر ضد دين مبين اسلام بكار ميبرد بهره بگيرند. اين مسأله با توجه به اين كه آيين اسلام پيروان خود را به تفكر و انديشيدن دعوت نموده و يك سلسله معارف را با دلائل عقلى مطرح كرده است، قوت بيشترى گرفت و متكلمان اسلام با الهام از راهنماييهاى قرآن و سنت و داوريهاى منطقى عقل، علمى را به نام «علم كلام» پى ريزى كردند و در هر قرنى، افرادى در توسعه و تثبيت آن كوشيدند.

نبايد فراموش كرد كه خطبهها و سخنان امير مؤمنان (عليه السلام) پيرامون مبدأ و معاد و معارف بلند اسلام، الهام بخش بسيارى از متكلمان اسلامى بود. از اين جهت بايد امير مؤمنان (عليه السلام) را مؤسس «علم كلام» و پايه گذار آن معرفى كرد، و اگر معتزله، ريشه مكتب خود را به آن امام باز ميگردانند[1]، سخن استوارى را ميگويند. ديگر پيشوايان معصوم اهل بيت (عليهم السلام)نيز در طرح اصول اين علم، به مناسبتهاى مختلف همّت گماشتهاند.