علم عادى تشخيص داده و آنچه را شايسته اقدام مى بيند اراده كرده، در انجام آن به تلاش و كوشش مى پردازد، در جايى كه علل و عوامل و اوضاع و احوال خارجى موافق باشد به هدف اصابت مى كند و در جايى كه اسباب و شرايط مساعدت نكنند به نتيجه نمى رسد.

(و اين كه امام(عليه السلام) به اذن خدا به جزئيات همه حوادث چنان كه شده و خواهد شد واقف است تأثيرى در اين اعمال اختياريه وى ندارد چنان كه گذشت).

امام(عليه السلام) مانند ساير افراد انسانى بنده خدا و به تكاليف و مقررات دينى مكلف و موظف مى باشد و وظيفه سرپرستى و پيشوايى كه از جانب خدا دارد را با موازين عادى انسانى بايد انجام دهد و در احياى كلمه حق و سرپا نگهداشتن دين و آيين آخرين تلاش و كوشش را بنمايد.

***

تا اينجا پاسخ استاد كه به خامه خود ايشان نگارش يافته است، در اين صفحات منعكس گرديد و ما فكر مى كنيم با توجه به مقام علمى استاد و پاسخ علمى و استوار ايشان نيازى به پاسخى ديگر نيست ولى شايد اين پاسخ براى گروهى سنگين باشد اينك سؤال پيش را به گونه اى ديگر پاسخ مى گوييم.