پاسخ همه اين پرسش ها از نكته اى كه تذكر دادم روشن است، و امام(عليه السلام) در اين موارد و نظاير آنها به علومى كه از مجارى عادت و از شواهد و قراين به دست مى آيد عمل فرموده و براى رفع خطر واقعى كه مى دانست هيچ گونه اقدامى نكرد، زيرا مى دانست كه تلاش سودى ندارد و قضاء حتمى است و تغيير پذير نيست چنان كه خداى متعال در كلام خود در سوره آل عمران در برابر آنان كه در جنگ احد گفته بودند، اگر ياران كشته شده، پيش ما بودند نمى مردند و كشته نمى شدند مى فرمايد:

(قُلْ لَوْ كُنْتُم فى بُيُوتِكُمْ لَبَرزَ الّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهِمْ).[1]

«بگوى اگر در خانه هايتان نيز بوديد كسانى كه برايشان قتل نوشته شده بود به سوى خوابگاه هاى خود بيرون مى آمدند».

قسم دوم از علم امام ـ علم عادى

پيغمبر(صلى الله عليه وآله وسلم) به نص قرآن كريم بشرى است همانند ساير افراد بشر و اعمالى كه در مسير زندگى انجام مى دهد مانند اعمال ساير افراد بشر در مجراى اختيار و بر اساس علم عادى قرار دارد امام(عليه السلام)نيز مانند ديگران خير و شر و نفع و ضرر كارها را از روى