از بيان فوق مى توان چند نتيجه گفت:

1. ماه هاى قمرى، مقياس محسوس همگانى است كه تمام افراد قدرت بهره بردارى از آن را دارند. و يگانه عامل محاسبه زمانى براى بشر اولى، همان ماه هاى قمرى بوده است وامّا ماه هاى شمسى كه اساس آن، گردش زمين بر دور خورشيد است، از افق حس و فهم عمومى دور است و احتياج به محاسبات دقيق نجومى دارد تا آغاز و پايان هر ماه راه روشن كند و مقياس محاسبه هر چه طبيعى تر، روشن تر و همگانى تر باشد و بهره بردارى از آن بهتر صورت گيرد و به همين دليل، ماه و سال قمرى از هر نظر در ميان بشر جلوتر از سال شمسى بوده; زيرا شالوده دومى پس از پيدا شدن علم نجوم ريخته شده است.

2. پايه بسيارى از فرايض و عبادات و اعياد در اسلام همان ماه هاى قمرى است و حج و عمره، روزه و... بر مقياس اين ماه ها شروع و پايان مى پذيرد. نكته قابل ملاحظه در اين جا اين است كه كارهاى عمومى بايد يك مقياس عمومى داشته باشد، خصوصاً در دوران گذشته، كه امور رياضى و محاسبات كه اساس ماه هاى شمسى را تشكيل مى داد، دوران تكامل خود را طى نكرده بود و بر فرض تكامل، وسيله پخش و نشر در اختيار نبود تا بدان وسايل، براى عموم آغاز و پايان هرماهى ابلاغ شود.

مقصود از كتاب اللّه در آيه چيست؟

لفظ مزبور در قرآن در معانى گوناگونى به كار رفته است:

1. لوح محفوظ. چنان كه مى فرمايد:

(قالَ عِلْمُها عِنْدَ رَبِّى فِى كِتاب لاَ يَضِلُّ رَبّى وَلاَ يَنْسى).[1]