كلى از قلمرو و آفريدگارى خداوند خارج ساخته است.

با توجه به شواهد ياد شده، و نيز با توجه به اين كه در روايات اسلامى با دو مكتب «جبر» و «تفويض» يكسان برخورد شده و هر دو مكتب باطل شمرده شده است(در آينده نمونه هايى از اين روايات را يادآور خواهيم شد) و اين نشان دهنده اين است كه نظريه تفويض نيز چون نظريه «جبر» در ميان مسلمانان و دانشمندان علم كلام مطرح بوده است، مى توان از معتزله در دوره اى پس از غيلان دمشقى و يا بعد از جهنى و يا واصل بن عطاء، به عنوان طرفداران «تفويض» ياد كرد.

2. انگيزه گرايش به مكتب تفويض

پيشوايان و يا مروجان مكتب تفويض، گروهى از دانشمندان و متكلمان اسلامى بوده اند كه غالباً اهداف و آرمانهاى دينى داشته و به عنوان مرزبانى از مرزهاى اعتقادى اسلام كوشش فراوان نموده و كتابهاى كلامى ارزشمندى از خود به يادگار گذاشته اند. به همين جهت محرك و انگيزه آنان در گرايش به نظريه «تفويض» يك انگيزه و محرك دينى و الهى است و آن رعايت اصل «عدل» به عنوان يكى از صفات جمال خداوند و تنزيه مقام ربوبى از هر گونه كار قبيح و ناروا و ظلم و بيدادگرى مى باشد.

به نظر آنان نسبت دادن كارهاى انسان به خدا با اصل «عدل» خداوند و «تنزّه» و پيراستگى او از صفات ناروا سازگار نيست زيرا در افعال انسان ها، كارهاى ناروا و ظالمانه بسيار ديده مى شود و اگر اين افعال مستند به خدا باشد; نتيجه آن نسبت قبيح و ظلم به خدا بوده در حالى كه عقل، آفريدگار