گليـم بخـت كسى را كـه بـافتنـد سيـاه *** بـه آب زمـزم و كـوثر سفيـد نتـوان كـرد

و يا :

كوكب بخت مـرا هيچ منجّم نشناخـت *** يا رب از مادر گيتى، به چه طالع زادم؟

بنابراين، انسان در مسير قضاء و قدر، بسان پر كاهى است كه روى امواج خروشان رودخانه اى قرار گرفته، و تنها يك سرنوشت دارد و آن متابعت و هماهنگى با جريان آب آن رودخانه است.

از اين انديشه عاميانه و تفسير نادرست از قضاء و قَدَر در ميان مردمى كه عقايد دينى دارند، به مشيّت و خواست خداوندى، و در فرهنگهاى غير دينى، به جبر اجتماعى و امثال آن تعبير آورده مى كنند.

تفسير قضاء و قدر در مكتب اهل حديث

اين تفسير نادرست و عاميانه در مكتب اهل حديث مورد قبول واقع شده است و به عنوان نمونه، بخشهايى از آنچه را كه پيشواى اين مكتب (احمد بن حنبل) در اين باره بيان كرده است يادآور مى شويم:

خداوند، قضاء و حكم قطعى بر بندگان خود نموده، و كسى را توان مخالفت با قضاى الهى نيست و همه انسانها بايستى همان راهى را طى كنند كه براى آنان مقدّر گرديده و ناموس آفرينش، آنها را به سوى آن سوق مى دهد.

آنگاه نمونه هايى از افعال ناروايى را كه برخى از انسانها انجام مى دهند يادآور شده، مى گويد: شرابخوارى، دزدى، آدم كشى، زنا، حرام خوارى، و شرك به خدا و همه گناهان، به قضاء و قدر الهى است و (در عين حال)