جزئى به پيدايش پديده اى جديد مى انجامد،مثلاً افزايش حرارت آب، حدّ معينى دارد، آنگاه كه درجه حرارت بالا رفت خواه ناخواه آب تبديل به بخار مى شود، جامعه نيز تا حدى مى تواند ستم طبقه ستمگر را پذيرا شود، ليكن هنگامى كه با انفجارى، بر ضدّ نظام حاكم انقلابى بر پا مى كند; از اين رو مى گويند «پس از شهادت امير مؤمنان (عليه السلام) فشار دستگاه اموى بر ملّت مسلمان وطبقه ستمديده رو به افزايش نهاد، وهنگام زمامدارى فرزندش يزيد، به اوج خود رسيد، جام صبر جامعه لبريز شد وانفجار بزرگى رخ داد كه قيام حسين (عليه السلام) نمايشى از اين انفجار قهرى بود.

اين داورى درباره نهضت حضرت حسين (عليه السلام) يك نوع پيشداورى است كه از عقيده شخصى تحليلگران مادى سرچشمه مى گيرد، واگر آنان به متن تاريخ قيام آن حضرت مراجعه مى كردند وواقع بين وحق گرا بودند، هرگز در باره نهضت ارزشمند امام حسين (عليه السلام) چنين داورى نمى كردند. از آنجا كه اين نوع تحليل گران، اصل «تبديل كميّت به كيفيّت» را به طور دربست در باره پديده هاى طبيعيى پذيرفته اند، واز طرف ديگر معتقدند كه اصول حاكم بر طبيعت ناآگاه، بر جامعه وتاريخ بشر آگاه نيز بدون كم وكاست حاكم است، قهراً ناچار شدند كه قيام فرزند على (عليه السلام) را نيز با اين بينش توجيه كنند واگر آنان اين اصل را جهان شمول نمى دانستند ويا از اصل «طبيعت مآبى» در انسان (آنچه بر طبيعت فاقد شعور حاكم است، بر جامعه وتاريخ آگاه نيز حاكم است)، پيروى نمى كردند، هرگز انقلاب سالار شهيدان را انفجار ناآگاه (كه نتيجه آن بى ارزش قلمداد كردن آن مى باشد) نمى ناميدند. اشكال كار اين گروه اين است كه همه چيز وهر نهضتى را با مقياس هايى محدود مادى تفسير مى كنند واگر به قيامى برخوردند كه با آن نمى سازد به ناچار دست به تحريف زده و«تز» يك بعدى خود را ترجيح مى دهند.

در منطق مادى انفجار يك جامعه مانند انفجار ديگ بخارى است كه