طلايه داران را از افراد با شهامت برگزين-از كسانى كه صدق پيشهاند و نيرنگ نمىبازند
دروغگويى راكه اخبار ترسآور مىآورد، تصديق مكن-كارهاى دروغگو همه از بىخردى است.
برخى از فرماندهان براى شناخت صداقت طلايۀ لشكر و ميزان پايبندى آنان به وظايفشان، در حالى كه خود در مقرّ فرماندهى بودند، حيلههايى ابتكار مىكردند. قتيبة بن مسلم هرگاه كه طلايهاى مىفرستاد، لوحى را مىآورد و روى آن چيزى را نقش مىكرد. سپس آن را از طول نصف مىكرد. پس نيمى از آن را نزد خودش نگه مىداشت و نيم ديگر را به طلايه مىداد و دستور مىداد آن را در جايى كه خود در منطقۀ عملياتى تعيين مىكرد، پنهان كند. سپس ديگرى را مىفرستاد تا آن را بيرون آورد و از روى مطابقت دو نيمۀ لوح به صداقت آنان پى مىبرد. [2]
برخى از فرماندهان با بذل مال از جاسوسها مىخواستند كه صداقت به خرج دهند. به اين منظور به كسانى كه اخبار ناخوشايند را مىآوردند، چيزى بيش از كسانى كه اخبار خوشايند مىآوردند، مىدادند، تا اينكه در هنگام گردآورى اخبار با دقّت و صداقت عمل كنند. [3]
ويژگى چهارم: زيركى، حيلهگرى، فريبكارى و نيرنگبازى
عنصر اطّلاعاتى بايد زيرك، حيلهگر، فريبكار [4]و نيرنگباز [5]باشد، تا با زيركى به هر
[1] -علامه ابن خلدون، مقدمۀ ابن خلدون، دار احياء التراث العربى، چاپ چهارم، بيروت، ص 277-278، از اين پس هرجا به اين مأخذ رسيديم اين گونه ارجاع مىدهيم: ابن خلدون، مقدمه.
[2] -عبدالرؤوف عون، الفن الحربى فى صدر الاسلام، ص 218؛ ظافر قاسمى، الجهاد و الحقوق الدوليه العامه فى الاسلام، دار العلم للملايين، چاپ اوّل، بيروت،1982، ص 310.
[3] -عبدالرؤوف عون، الفن الحربى فى صدر الاسلام، ص 215-216.
[4]- فريبكارى، خلاصۀ تدابير انديشيده شده براى پنهان ساختن عمليّات اصلى از دشمن و عطف توجه او بهعمليّات موهوم است، و نيز پراكندن نيروهاى دشمن به طورى كه بتوان با يك تهاجم ناگهانى عمليات اصلى را به انجام رساند و توازن نيروهاى مادى و معنوى دشمن را به هم زد. (ر. ك: هيثم الايوبى و همكاران، الموسوعة العسكريه، ج 2، ص 53.)
[5] -نيرنگبازى: مجموعۀ تدابيرى است كه افراد يا نيروها براى پنهان شدن از تير رس دشمن زمينى و هوايى با همۀ شكلهاى آن (بصرى، تصويرى و الكترونيكى) مىانديشند، بى آنكه اين پنهان شدن موجب از كار افتادن همّت جنگى شود. (ر. ك: هيثم الايوبى و همكاران، الموسوعة العسكرية، ج 1، ص 309) .