حضرت رسول بعد از نهى از حيله‌گرى و خيانت و كشتن پيران و كودكان و زنان و بريدن درختان فرمود: «اِلّاٰ اَن تَضطَرُّوا اِليهٰا» ؛ [1]مگر آن كه ناچار شويد به انجام اين‌گونه اعمال. ضمير مؤنث به كار رفته در حديث، به احتمال قوى به همۀ امور مورد نهى در حديث بازمى‌گردد.

7. عمليات استشهادى در دفاع مشروع

آيا استفاده از عمليات استشهادى در دفاع مشروع از نگاه فقه جايز است؟ مقصود ما از «عمليات شهادت طلبانه» در اينجا اقدامى است كه شخص با قصد قربت و با علم به شهادت و با هدف ضربه زدن به دشمن متجاوز و اشغالگر به انجام آن مبادرت ورزد و در اين راه كشته شود. از آنجا كه عمليات استشهادى از نظر شكلى به انتحار و خودكشى شباهت دارد ممكن است عده‌اى گمان كنند كه اين گونه عمليات نوعى خودكشى و انتحار است. لذا لازم است در آغاز بحث به تفاوت آن دو اشاره‌اى شود.

دقت در عمليات شهادت‌طلبانه نشان مى‌دهد كه اين رفتار، هم از جهت «قصد و انگيزه» هم از جهت «هدف و غايت» و هم از نظر «آثار و پيامدها» با انتحار تفاوت اساسى دارد. زيرا اولاً قصد و انگيزه اقدام كننده به شهادت‌طلبى دفاع از ايمان، مقدسات و سرزمين اسلامى است، ثانياً هدفش از جنبه شخصى نيل به فوز عظيم شهادت، و از جنبه اجتماعى ضربه زدن به اشغالگران و دشمن متجاوز و ايجاد رعب و وحشت در جبهه آنان و روحيه بخشيدن به مسلمانان. ثالثاً چنين شخصى از جنبه فردى داراى قدرت و قوت روحى، شجاعت و شهامت و ايمان و اعتقادى راسخ است كه با آگاهى كامل در اين ميدان قدم مى‌گذارد. در حالى كه شخصى كه خودكشى مى‌كند در هيچ يك از ابعاد سه گانه ياد شده كمترين شباهتى به مجاهد فى سبيل الله ندارد: نه قصد و انگيزه‌اش الهى است، نه در مقام دفاع از ايمان و سرزمين اسلامى است؛ او هدفى نيز جز نفله كردن خود و راحت شدن از گرفتارى‌هاى روحى خود ندارد. از جنبه اجتماعى نيز كمترين تأثيرى در رشد اجتماع يا مقابله با دشمن متجاوز ندارد.