مرحوم علامه طباطبائى نوشته است:

اگر در فطرت انسانى، چنين اصلى مسلّم نبود، هيچ گونه دفاعى از او سر نمى‌زد چه دفاع از حق مشروع و چه از امر نامشروع؛ زيرا اعمال انسان مستند به فطرت اوست. [1]

ب) عقلانى بودن دفاع:

دفاع از وطن، جان و ناموس و مال، يك ضرورت عقلى است. هيچ عاقلى در برابر تجاوز بى‌رحمانه به كشور و جان و ناموس خود و ديگران سكوت نمى‌كند. پس عقل، تجاوز را محكوم و دفاع را مى‌پذيرد و از باب قاعده ملازمه شرع نيز اين حكم عقل را تأييد مى‌كند. بعضى از فقيهان به دليل عقلى دفاع مشروع اشاره كرده‌اند.

فاضل هندى دراين‌باره نوشته است:

چون دفع ضرر، عقلاً لازم است، پس دفاع واجب است. [2]

سيد عبد الاعلى سبزوارى نيز بر اين باور است كه عقل به طور قطع حكم بر لزوم قطعِ منشأ فساد و افساد نسبت به جان و مال و عرض را دارد. [3]

3. گستره دفاع مشروع

چنان كه گذشت فقيهان در دو حوزه از دفاع مشروع ياد كرده‌اند: يكى در كتاب جهاد كه دربارۀ دفاع سازمان يافته از حكومت اسلامى و مسلمانان بحث كرده‌اند. براى اين نوع دفاع اقسام گوناگونى را مى‌توان تصوير كرد. زيرا دفاع سازمان‌يافته يا از دولت و سرزمين خود است و يا از دولت و سرزمين ديگران. در صورت دوم، يا دفاع از دولت اسلامى ديگر در برابر تهاجم دولت غير اسلامى است يا از دولت اسلامى در برابر تهاجم دولت اسلامى سوم (ثالث) است يا از دولت كافر در برابر تهاجم دولت اسلامى و يا از دولت كافر در برابر تهاجم دولت كافر ديگر و يا براى حمايت از جان و مال اتباع خود در كشور ديگر است. نمودار: