خالدبن ابى اسماعيل كوفى ، خالدبن ابى اسماعيل كوفى، راوى امامى قرن سوم. نجاشى (ص 150) او را ثقه دانسته است و متأخران نيز به تبع نجاشى او را توثيق كردهاند (براى نمونه رجوع کنید به ابنداوود حلّى، ص 86؛ اردبيلى، ج 1، ص 289؛ مامقانى، ج 25، ص 35؛ قس سبزوارى، ص 215). علامه حلّى (ص 138) خالدبن اسماعيل كوفى را ثقه دانسته كه احتمالا لفظ «ابى» از آن ساقط شده است (براى تفصيل بيشتر در اينباره و احتمال اتحاد اين دو رجوع کنید به نورى، ج 4، ص 378ـ379). البته طوسى در رجال (ص 197) فردى به نام خالدبن اسماعيلبن ايوب مخزومى را در شمار اصحاب امام صادق عليهالسلام برشمرده كه مجهول است (رجوع کنید به مامقانى، ج 25، ص 48). برخى احتمال دادهاند كه نام پدر خالد، بكربن اشعث باشد (تفرشى، ج 2، ص 180، پانويس 3؛ جاپلقى بروجردى، ج 1، ص 450؛ مامقانى، ج 25، ص 35، 63، 143ـ144)، زيرا نجاشى (ص 109) كنيه بكر را ابواسماعيل ياد كرده است. بنابراين، احتمالا خالدبن ابىاسماعيل همان خالدبن بكر ملقب به طويل است كه در سند روايتى در باب وصيت نيز آمده است (رجوع کنید به كلينى، ج 7، ص 61ـ62؛ ابنبابويه، ج 4، ص 169؛ طوسى، 1390، ج 9، ص 236). با وجود اين چون بكر پدر خالد طويل در زمان امام صادق عليهالسلام درگذشته (رجوع کنید به كلينى، همانجا)، و به تصريح نجاشى (همانجا) بكربن اشعث از امام كاظم عليهالسلام روايت كرده، اتحاد اين دو منتفى است. در ضمن يكى بودن كنيه بكربن اشعث و پدر خالد احتمالى بيش نيست (شوشترى، ج 4، ص 97؛ خويى، ج 7، ص 14).

ابنبابويه به واسطه خالد از عبدالاعلى مولى آلسام، از اصحاب امام صادق عليهالسلام، روايت كرده است (رجوع کنید به ج 4، ص 444). صفوانبن يحيى، عبداللّهبن مسكان و جعفربن بشير نيز از وى حديث نقل كردهاند (اردبيلى، همانجا؛ خويى، ج 7، ص 10). طُرَيحى (ص 65) و كاظمى (ص 55) معيار تمايز وى از راويان مشترك با وى را روايت صفوان از او دانستهاند. بنابراين ظاهراً لفظ ابى از سند روايت مذكور در كافى نيز افتاده است (رجوع کنید به كلينى، ج 5، ص 569). خالد، هم بىواسطه (رجوع کنید به طوسى، 1390، ج 2، ص 376) و هم با واسطه از امام صادق عليهالسلام روايت كرده، لذا احتمالا از اصحاب آن حضرت بوده است. همچنين خالد صاحبِ يكى از اصول شيعه است كه صفوانبن يحيى آن را روايت كرده است (نجاشى، ص 150؛ طوسى، 1420، ص 174؛ قس ابنشهرآشوب، ص 46؛ نيز رجوع کنید به آقابزرگ طهرانى، ج 2، ص 148). طريق شيخ طوسى به اين كتاب ضعيف دانسته شده است (رجوع کنید به نورى، ج 6، ص 130؛ خويى، همانجا).

---

منابع:
(1) آقابزرگ طهرانى؛
(2) ابنبابويه، كتاب مَن لايـَحضُرُهالفقيه، چاپ علىاكبر غفارى، قم 1404؛
(3) ابنداوود حلّى، كتابالرجال، چاپ محمدصادق آلبحرالعلوم، نجف 1392/1972، چاپ افست قم (بىتا.)؛
(4) ابنشهرآشوب، معالمالعلماء، نجف 1380/1961؛
(5) محمدبن على اردبيلى، جامعالرواة و ازاحة الاشتباهات عنالطرق و الاسناد، قم: مكتبةالمحمدى، (بىتا.)؛
(6) مصطفىبن حسين تفرشى، نقدالرجال، قم 1418؛
(7) علىاصغربن محمدشفيع جاپلقى بروجردى، طرائف المقال فى معرفة طبقاتالرجال، چاپ مهدى رجايى، قم 1410؛
(8) خويى؛
(9) محمدباقربن محمدمؤمن سبزوارى، ذخيرةالمعاد فى شرحالارشاد، چاپ سنگى تهران 1273ـ1274، چاپ افست قم (بىتا.)؛
(10) شوشترى؛
(11) فخرالدينبن محمد طريحى، جامعالمقال فيما يتعلق باحوال الحديث و الرجال، چاپ محمدكاظم طريحى، تهران ?( 1374)؛
(12) محمدبن حسن طوسى، تهذيبالاحكام، چاپ حسن موسوى خرسان، تهران 1390؛
(13) همو، رجالالطوسى، چاپ جواد قيومى اصفهانى، قم 1415؛
(14) همو، فهرست كتبالشيعة و اصولهم و اسماء المصنفين و اصحاب الاصول، چاپ عبدالعزيز طباطبائى، قم 1420؛
(15) حسنبن يوسف علامه حلّى، خلاصة الاقوال فى معرفة الرجال، چاپ جواد قيومى اصفهانى، (قم) 1417؛
(16) محمدامينبن محمدعلى كاظمى، هدايةالمحدثين الى طريقة المحمدين، چاپ مهدى رجايى، قم 1405؛
(17) كلينى؛
(18) عبداللّه مامقانى، تنقيح المقال فى علمالرجال، چاپ محيىالدين مامقانى، قم 1423ـ؛
(19) احمدبن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعةالمشتهر ب رجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم 1407؛
(20) حسينبن محمدتقى نورى، خاتمة مستدرك الوسائل، قم 1415ـ1420.

/ زهرا لطفى /