اسم الکتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه المؤلف : شریعتمداری، جعفر الجزء : 1 صفحة : 95
يكديگر
مىباشد و بههمينجهت به هر گروهى كه در هدف، يا در زمان و مكان واحدى جمعند امت
گفته مىشود، ولى اين كلمه به معنى وقت و زمان نيز آمده است، چرا كه اجزاى زمان به
هم پيوستهاند و يا به خاطر اين كه هر جماعت و گروهى در عصر و زمانى زندگى مىكنند،
در سورۀ يوسف آيۀ 45 مىخوانيم:... وَ اِدَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ...«زندانى
آزاد شده بعد از مدتى به ياد يوسف افتاد» و همچنين در آيۀ 8 سورۀ هود،
اين واژه به همين معنى آمده است:
وَ لَئِنْ
أَخَّرْنٰا عَنْهُمُ اَلْعَذٰابَ إِلىٰ أُمَّةٍ مَعْدُودَةٍ
لَيَقُولُنَّ مٰا يَحْبِسُهُ...«و اگر
مجازات را تا زمان محدود از آنها به تأخير اندازيم (از روى استهزا) مىگويند، چه
چيز مانع آن شده؟!» هود/ 8.
و لذا با كلمۀ «معدودة» توصيف شده است، يعنى اگر مدت كوتاهى
مجازات را از آنها تأخير بيندازيم مىگويند: چه چيز مانع آن شده است[*]؟ بعضى
از مفسران «امّت» را در آيۀ:
وَ إِنَّ هٰذِهِ
أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وٰاحِدَةً وَ أَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ.«همه
شما امت واحدى هستيد و من پروردگار شمايم، از مخالفت فرمان من بپرهيزيد.» مؤمنون/
52.
به معنى دين و آيين مىدانند، نه به معنى جمعيت و جماعت، در حالى
كه ضمير جمع در جملۀ «انا ربّكم» شاهد برآن است كه منظور از امّت همان جماعت
انسانهاست.
و لذا در تمام مواردى كه كلمۀ «امّت» در قرآن مجيد به كار
رفته، همين معنى جمعيت و گروه از آن اراده شده است، مگر در بعضى از موارد استثنائى
كه توأم با قرينۀ خاصى بوده و امّت مجازاً به معنى «مذهب» بهكاررفتهاست،
مانند:
إِنّٰا
وَجَدْنٰا آبٰاءَنٰا عَلىٰ أُمَّةٍ وَ إِنّٰا
عَلىٰ آثٰارِهِمْ مُقْتَدُونَ.«ما
پدران خود را بر مذهبى يافتيم و از آنها پيروى مىكنيم.» زخرف/ 23.
بعضى از دينسازان عصر ما به آياتى مانند:لِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٌ...كه
در قرآن دوبار آمده است براى نفى خاتميت (ص) استدلال كرده و چنين نتيجه گرفتهاند
كه هر دين و مذهبى، سرانجام پايان مىگيرد و جاى خود را به مذهب ديگرى مىدهد.
(*)استعمال واژۀ «امّت» در قرآن به 64 مورد
بالغ مىشود (تفسير نمونه، ج 221/11.)، ولى «المعجم الاحصائى» تكرار اين واژه را
در قرآن 49 مرتبه دانسته است «تحقيق مؤلف».
اسم الکتاب : شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه المؤلف : شریعتمداری، جعفر الجزء : 1 صفحة : 95