آيه مورد بحث دربارۀ هجوم احزاب مختلفى است كه به قصد كوبيدن اسلام، در عصر رسول اكرم (ص) عليه مسلمانان وارد جنگ شدند. اين جنگ (جنگ احزاب) چنان كه از نامش پيداست نبردى بود كه در آن تمام قبايل و گروههاى مختلف دشمنان اسلام شركت داشتند.

جنگ احزاب آخرين تلاش و آخرين تير تركش كفر و نيز آخرين قدرت‌نمايى شرك بود و به همين دليل هنگامى كه بزرگترين قهرمان دشمن، يعنى «عمرو بن عبد ود» در برابر افسر رشيد جهان اسلام «امير مؤمنان على بن ابى طالب (ع)» قرار گرفت پيامبر (ص) فرمود:

برز الايمان كلّه الى الشّرك كلّه «تمام ايمان در برابر تمام كفر قرار گرفت[1]» چرا كه پيروزى يكى از اين دو نفر بر ديگرى، پيروزى كفر بر ايمان يا ايمان بر كفر بود، و به تعبير ديگر كار زارى بود سرنوشت‌ساز كه آيندۀ اسلام و شرك را مشخص مى‌كرد به همين دليل بعد از ناكامى دشمنان در اين پيكار عظيم، ديگر كمر راست نكردند و ابتكار عمل بعد از اين، هميشه در دست مسلمانان بود.

ستارۀ اقبال دشمن رو به افول گذاشت و پايه‌هاى قدرت آنها در هم شكست و لذا در حديثى مى‌خوانيم كه پيامبر (ص) بعد از جنگ احزاب فرمود: الآن نغزوهم و لا يغزوننا.

«اكنون ديگر ما با آنها مى‌جنگيم و آنها قدرت جنگ نخواهند داشت[2]».

بعضى از مورخان نفرات سپاه «كفر» را بيش از ده هزار نفر نوشته‌اند، مقريزى در الامتاع مى‌گويد تنها قريش با چهار هزار سرباز و سيصد رأس اسب و هزار و پانصد شتر بر لب خندق ارد و زد قبيله بنى سليم با هفتصد نفر در منطقه مرّ الظهران به آنها پيوستند، قبيله بنى فزاره با هزار نفر، و قبايل بنى اشجع و بنى مره هركدام با چهارصد نفر، و قبايل ديگر هركدام » نفراتى فرستادند كه مجموع آنها از ده هزار تن تجاوز مى‌كردند.

در حالى كه عدّۀ مسلمانان از سه هزار نفر تجاوز نمى‌كرد، آنها دامنۀ كوه سلع را كه نقطه مرتفعى (در كنار مدينه) بود اردوگاه اصلى خود انتخاب كرده بودند كه بر خندق مشرف بود و مى‌توانستند به‌وسيله تيراندازان خود عبور و مرور از خندق را كنترل كنند.

[1]بحار الانوار، ج 215/20. ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغه، ج 344/4 به نقل از احقاق الحق.

[2] تاريخ كامل ابن اثير، ج 184/2.