... لاٰ يَجْزِي وٰالِدٌ عَنْ وَلَدِهِ‌.«هيچ پدرى مسئوليت اعمال فرزندش را قبول نمى‌كند و به جاى او نمى‌نشيند و از او كفايت نمى‌كند».

ممكن است هر دو به يك ريشه بازگردد، چرا كه پاداش و كيفر نيز جانشين عمل مى‌شود، و به مقدار آن است. (ج 91/17.)

جزية: (توبه/ 29.)[*]

از «جزاء» و به معنى مالى است كه از غير مسلمانان كه در پناه حكومت اسلامى قرار مى‌گيرند گرفته مى‌شود و اين نامگذارى به اين لحاظ است كه آن را به عنوان «جزاء در برابر حفظ مال و جانشان» به حكومت اسلامى مى‌پردازند. (اين مطلبى است كه از سخنان «راغب» در كتاب «مفردات» استفاده مى‌شود) به عبارت ديگر «جزية» يك نوع ماليات سرانه اسلامى است كه به افراد تعلق مى‌گيرد، نه بر اموال و اراضى، و به تعبير ديگر «ماليات سرانه سالانه» است.

بعضى معتقدند كه ريشۀ اصلى آن غير عربى است و از «كزيت» كلمۀ فارسى باستانى كه به معنى مالياتى است كه براى تقويت ارتش اخذ مى‌شود، گرفته شده، ولى بسيارى معتقدند كه اين لغت، يك لغت عربى خالص است، و همان گونه كه سابقا نقل كرديم اين كلمه از «جزا» گرفته شده، به مناسبت اين كه ماليات مزبور جزاى امنيّتى است كه حكومت اسلامى براى اقليتهاى مذهبى فراهم مى‌سازد.

«جزيه» قبل از اسلام هم بوده است، بعضى معتقدند نخستين كسى كه «جزيه» گرفت انوشيروان پادشاه ساسانى بود، ولى اگر اين مطلب را مسلّم ندانيم، حدّ اقل انوشيروان كسى بود كه از ملت خود جزيه مى‌گرفت و از همه كسانى كه بيش از بيست سال و كمتر از پنجاه سال داشتند و از كاركنان حكومت نبودند، از هر نفر 4 يا 6 يا 8 و يا 12 درهم ماليات

[*]قٰاتِلُوا اَلَّذِينَ لاٰ يُؤْمِنُونَ بِاللّٰهِ وَ لاٰ بِالْيَوْمِ اَلْآخِرِ وَ لاٰ يُحَرِّمُونَ مٰا حَرَّمَ اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ وَ لاٰ يَدِينُونَ دِينَ اَلْحَقِّ مِنَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْكِتٰابَ حَتّٰى يُعْطُوا اَلْجِزْيَةَ عَنْ يَدٍ وَ هُمْ صٰاغِرُونَ‌. «با كسانى از اهل كتاب كه نه ايمان به خدا، و نه به روز جزا دارند و نه آنچه را خدا و رسولش تحريم كرده حرام مى‌شمرند، و نه آيين حق را مى‌پذيرند، پيكار كنيد، تا زمانى كه جزيه را به دست خود با خضوع و تسليم بپردازند» توبه/ 29.