اما در حديثى كه از پيامبر (ص) نقل شده مى‌خوانيم:

«هيچ مؤمنى نيست مگر اين كه درى در آسمان دارد كه عملش از آن بالا مى‌رود، و درى كه روزى‌اش از آن نازل مى‌شود، هنگامى كه مى‌ميرد اين دو در بر او گريه مى‌كنند![2]» در ميان اين روايات منافاتى نيست، زيرا در مورد شهادت امام حسين (ع) و يحيى بن زكريا (ع) مسئله جنبۀ عمومى در تمام آسمان داشته، و آنچه در روايات اخير ذكر شد جنبۀ موضعى دارد[3].

به هر حال ميان اين تفسيرها تضادى نيست و مى‌تواند همه در مفهوم آيه جمع باشد.

آرى براى مرگ «تبهكاران» «نه چشم فلك گريان، و نى خاطر خورشيد پژمان» گشت، آنها موجودات خبيثى بودند كه گويى هيچ ارتباطى با عالم هستى و جهان بشريت نداشته‌اند، هنگامى كه اين بيگانگان از عالم طرد شدند كسى جاى خالى آنها را احساس نكرد، نه در صحنۀ زمين، نه بر پهنۀ آسمان و نه در اعماق قلوب انسانها، و به همين دليل هيچ‌كس قطرۀ اشكى بر مرگ آنها فرونريخت.

سخن را در اين آيات با نقل روايتى از امير مؤمنان على (ع) پايان مى‌دهيم:

در روايتى آمده است هنگامى كه امير مؤمنان (ع) بر مداين گذشت و آثار كسرى (انوشيروان و شاهان ساسانى) را مشاهده كرد كه نزديك به فروريختن است يكى از كسانى كه در خدمتش بود اين شعر را به عنوان عبرت قرائت كرد:

جرت الرّياح على رسوم ديارهم * فكأنّهم كانوا على ميعاد! «بادها بر آثار باقيماندۀ سرزمينشان وزيدن گرفت (و چيزى جز صداى باد در ميان قصر آنها به گوش نمى‌رسيد)، گويى آنها همگى وعده‌گاهى داشتند و به‌سوى وعده‌گاهشان شتافتند!».

امير مؤمنان على (ع) فرمود: چرا اين آيه را نخواندى:

[1]مأخذ پيشين، در همان جا.

[2] همان مأخذ.

[3] در «در المنثور» نيز حديثى درزمينۀ جمع ميان اين روايات نقل شده است.