او مقدور نباشد چه كند؟ فرمود: چيزهایى كه موجب آزار مسلمانان است از مسير و گذرگاه آنان بر دارد، عرض كرد: يا رسول الله اگر اين عمل را انجام ندهد؟ فرمود: اذيت خود را از مردم بازدارد «سعی کند آزاری به مردم نرساند» همه این امور به منزله صدقه است و موجب طهارت نفس گردد. به قول شاعر:

اميدوار بود آدمی ‌به خير كسان من را به خير تو اميد نيست، شر مرسان[1]

29. شرافت مردگان بر افراد شرور و مردمآزار

بهلول را ديدند كه در كنار قبری نشسته و پاهاى خود را به داخل قبر كرده و خاك بازى مى‌كند. به او گفتند: در اين جا چه مى‌كنى؟ گفت: پهلوى جمعى نشسته‌ام كه به همسايگان خود آزاری نمی‌رسانند و هر گاه از ميان آنها بيرون روم، غيبت و بدگوئیم ‌را نمی‌كنند. [2]

مـــرده بر آن زنـــده برترى دارد كــــه پيــــوسته در فكـــر آزار بــــاشـــــد

سگ بر آن آدمی‌ شرف دارد كه استخوان خورد و ديگرى نيازارد[3]

ج) آثار اذیت و آزار دیگران

30. اثر اذیت دیگران در بطلان اعمال خیر

مردی خدمت امام جواد7 رسيد در حالی كه شادی و خرسندی از ظاهرش آشكار بود. حضرت فرمود: تو را شادمان می‌بينم، سبب آن چيست؟ مرد گفت: يا بن رسول اللهﷺ از پدر شما شنيده‌ام كه فرمود: شايسته‌ترين روزی كه سزاوار است انسان

[1].[376] مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، محدّث نوري، ج‌7، ص 249.

[2].[377] نکته های ناب اخلاقی، ص22.

[3].[378] سعدی «مواعظ، مثنویات» شمارهٔ ۱۷.