عقل از حدود خود می‌داند.[1] از سوی دیگر تأویل آیات قرآن را در شرایطی جایز بلکه ضروری می‌پندارد مانند آن‌که دلیل عقلی، قطعی الدلاله و دلیل نقلی ظنی الدلاله باشد؛ هدف از تأویل آیات پاسخگویی به شبهات منکران دین باشد؛ تأویل آیه به‌منظور اقناع مخالفان و نزدیک سازی آراء باشد؛[2] تأویل آیات بدون سوءنیت انجام گیرد؛ اطمینان قلبی به عقاید و آراء سلف تنها با تأویل آیات مربوط محقق گردد.[3]

نکته‌ها:

الف) برخی دانشمندان اهل سنت معتقدند هنگامی‌که دفاع از اسلام بر تأویل برخی آیات قرآن متوقف باشد، تأویل آیات به روشی که شبهات را دفع و طعنه مخالفان را رد کند، لازم

[1] - محمد رشید رضا، المنار، ج ۱۲، ص ۱۶۷؛ ر.ک. مسعود تاج آبادی، المنار در آینه المیزان، ص ۲۲.

[2] - مثلا رشیدرضا در باره تفسیر عبده از ملائکه می نویسد«(و أقول) إن غرض الأستاذ من هذا التأويل الذى عبر عنه بالايماء و بالاشارة اقناع منكرى الملائكة بوجودهم، بتعبير مألوف عندهم تقبله عقولهم.» محمد رشید رضا، المنار، ج ۱، ص ۲۷۰.

[3] - همان، ج ۱، ص ۲۵۳وی می نویسد« فنحن قد سمعنا بآذاننا شبهات على بعض الآيات و الأحاديث لم يسهل علينا دفعها و اقناع أصحابها بصدق كلام اللّه و كلام رسوله الا بضرب من التأويل و أمثال تقربها من عقولهم و معلوماتهم أحسن التقريب .... ينبغى أن تعلم أيها القارى المؤمن أن من الخير لك أن تطمئن قلبا بمذهب السلف و لا تحفل بغيره، فان لم يطمئن قلبك إلا بتأويل يرضاه أسلوب اللغة العربية فلا حرج عليك، .. و الذى عليك قبل كل شى‌ء أن توقن بأن كلام اللّه كله حق، و ألا تؤوّل شيئا منه بسوء القصد. و كذا ما صح عن رسوله 6 من أمر الدين بغير شبهة. و التفسير الموافق للغة العرب لا يسمى تأويلا. عبده در تاویل متشابهات، ارجاع نقل به عقل را لازم می داند.ر.ک. همان، ج ۱، ص ۴۳۸.